Οι Σέρβοι μάζευαν τις βαλίτσες και έφευγαν από το Σαράγιεβο

Φωτογραφία: EPA

Παρά τις έντονες χιονοπτώσεις με παγετούς στην περιοχή, η επιχείρηση του ΝΑΤΟ για την ειρήνη στη Βοσνία συνεχιζόταν βάσει εγκεκριμένου σχεδίου. Οι Γάλλοι, οι οποίοι είχαν μείνει στο Σαράγιεβο, απλώς άλλαξαν τα «μπλε» μπερέ του ΟΗΕ με τα πράσινα ή ερυθρά.

Οι Αμερικανοί αναγκάστηκαν να καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες για να μεταφέρουν τα στρατεύματα αποτελούμενα από 40 χιλιάδες άτομα στην πόλη Τούζλου. Η κατάσταση στο Σαράγιεβο ήταν σχετική ήρεμη. Οι στρατιωτικοί αναλυτές, έχοντας όλους τους λόγους, υπέθεταν ότι το Σαράγιεβο μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει μια πρώτη σοβαρή δοκιμή για το ΝΑΤΟ. Ήδη το Δεκέμβριο το Πεντάγωνο ενίσχυσε την στρατιωτική και τεχνική υποστήριξη. Στο γαλλικό τομέα του Σαράγιεβο είχαν μεταφερθεί δύο εγκαταστάσεις ραντάρ για ανίχνευση σημείων απ’ όπου πραγματοποιούνται τα πυρά. Σε περίπτωση ανάγκης αυτά τα σημεία θα μπορούσαν να καταστέλλονται με πυρά από το έδαφος και από τον αέρα.

Οι Σέρβοι δεν είχαν καμία επιθυμία να παραμένουν σε μία πόλη μαζί με τους μουσουλμάνους και να υπακούουν στους κανόνες τους. Πολλοί μάζευαν τις βαλίτσες και τα απλά πράγματά τους. Η αγγλική εφημερίδα Guardian έγραφε εκείνες τις ημέρες ότι μερικοί από τους εντελώς απελπισμένους σκόπευαν να πάρουν μαζί τους τα οστά των προγόνων τους. Ωστόσο, λίγοι άνθρωποι γνώριζαν που μπορούν να πάνε.

Ταυτόχρονα, σε όλη την περιοχή αυτές τις ημέρες του Δεκεμβρίου του 1995 για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες υπήρξαν απίστευτες φυσικές καταστροφές. Κοντά στο Μοστάρ ο ποταμός Νερέτβα υπερχείλισε τόσο πολύ, ώστε πλημμύρησε όχι μόνο μέρος της πόλης αλλά και το στρατόπεδο των Γάλλων λεγεωνάριων. Μόνο με τη βοήθεια ειδικών ελικοπτέρων καταφέρουν να απομακρύνουν τους Γάλλους σε ασφαλές μέρος. Πολλά προβλήματα είχαν και οι Αμερικανοί, οι οποίοι κατασκεύαζαν ειδική γέφυρα πάνω από το Σάβα στην περιοχή Ζουπάνια της Κροατίας. Μέσω αυτού από την Ουγγαρία σκόπευαν να μεταφέρουν το μεγαλύτερο μέρος των αμερικανικών δυνάμεων. Ο ποταμός Σάβα συνεχώς κατέστρεφε τις πλωτές εγκαταστάσεις.

Αρκετά δύσκολες σχέσεις δημιουργήθηκαν μεταξύ των Γάλλων και των Βρετανών συμμετεχόντων στην επιχείρηση. Τουλάχιστον πολλά ήταν αυτά που είχαν ειπωθεί σχετικά με το ότι οι Γάλλοι, για να σώσουν τους δύο πιλότους τους από το Μιράζ που κατέρριψαν οι Σέρβοι τον Αύγουστο του 1995 πάνω από το Πάλε, συνάψανε μια μυστική συμφωνία με τους τελευταίους. Κρατώντας μερικούς μήνες τους πιλότους, οι Σέρβοι ήθελαν να εξασφαλίσουν από το Παρίσι και τους εκπροσώπους τους στο Σαράγιεβο περισσότερες εγγυήσεις της δικής τους ασφάλειας. Οι Βρετανοί υποστήριζαν ότι αυτοί το κατάφεραν.

Και ακόμα ένα πρόβλημα το οποίο προσπαθούσαν ήδη τότε να λύσουν σταδιακά – οι πρόσφυγες. Έπρεπε όχι μόνο να συμφιλιώσουν τους ανθρώπους, αλλά και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την επιστροφή τους. Μόνο στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του πολέμου βρέθηκαν 320 χιλιάδες άτομα. Στους Γερμανούς φορολογούμενους αυτό στοίχησε 15 δισεκατομμύρια γερμανικά μάρκα. Στους Βόσνιους – μουσουλμάνους, Σέρβους και Κροάτες, όχι μόνο πλήρωναν μηνιαίο επίδομα 400 γερμανικών μάρκων, αλλά τους παρείχαν ιατρική περίθαλψη και μέση εκπαίδευση. Στη χορτάτη Δύση, είναι φυσικά καλύτερα από ότι στην κατεστραμμένη και γεμάτη νάρκες πατρίδα. Στο Σαράγιεβο δεν ήθελαν να σκεφτούν πώς να φέρουν πίσω τους ανθρώπους στην πατρίδα.

Οι πειθαρχημένοι και νομοταγείς Γερμανοί πάντα έμεναν έκπληκτοι από τη συμπεριφορά των Βοσνίων μεταναστών. Και με τι αυτοί δεν ασχολούνταν, και με πλαστά εισιτήρια για τα αστικά μέσα συγκοινωνίας, και εργάζονταν χωρίς να εγγράφονται, διέπρατταν εγκλήματα, παρ’ όλο που πολλοί από αυτούς είχαν πολυτελή διαμερίσματα και νέα ακριβά αυτοκίνητα.

Μια άλλη σημαντική λεπτομέρεια. Αυτούς που εγκατέλειπαν τη χώρα σε μια δύσκολη στιγμή, ακόμα και χωρίς τη θέλησή τους, στο Σαράγιεβο τους αντιμετώπιζαν ως προδότες. Αυτοί δεν πολεμούσαν και δεν βίωσαν όλες τις ταλαιπωρίες. Πολλοί θεωρούσαν ότι οι πρόσφυγες δεν είναι μόνο ανεπιθύμητοι αλλά και επικίνδυνοι. Με το συνάλλαγμα μπορούσαν να αγοράσουν τα πάντα: και διαμερίσματα, και εργασία, και νέα αυτοκίνητα. Πολλοί από τους Βόσνιους δεν είχαν ούτε χρήματα και πόρους για να ζήσουν, και γι’ αυτό όλους που επέστρεφαν τους θεωρούσαν εκκεντρικούς. Για να μην επιστρέφουν οι «επιστρέφοντες», δοκίμασαν διάφορους τρόπους – άμεσες απειλές σφαγής για προδοσία, κατάληψη διαμερισμάτων από άλλους ανθρώπους, οι οποίοι μαζεύονταν σε μεγάλες πόλεις από όλη τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη.