Γράφει ο
ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΠΟΥΤΣΗΣ

Οδοιπορικό στη φλεγόμενη Γιουγκοσλαβία
Καλώς ήλθατε στην κόλαση!
Πώς να περιγράψεις τη φρίκη των ζωντανών
εικόνων που συναντάς περιδιαβαίνοντας τη Σερβία;
Τα κατεστραμμένα κτήρια μαρτυρούν για τη βαρβαρότητα.
Τα καμένα κορμιά των αθώων θυμάτων ιστορούν
την τραγωδία. Ένας ολόκληρος λαός θρηνεί με
αξιοπρέπεια στα χαλάσματα. Και ανάμεσα στα
ερείπια και στο θάνατο η Ειρήνη, η κόρη του Δία
και της Θέμιδος και αδελφή της Ευνομίας και της
Δίκης, πασχίζει να βρει το δικό της αποκούμπι.

*
Η περιπέτεια της Γιουγκοσλαβίας ξεκίνησε το 1941 με την επικράτηση του τιτοϊσμού και την τεχνική συνένωση εθνών υπό ενιαία οντότητα. Οι έξι Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες που αποτελούσαν τη Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας ήταν η Σ.Δ. Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, η Σ.Δ. Κροατίας, η Σ.Δ. Μαυροβουνίου, η Σ.Δ. Σλοβενίας, η Σ.Δ. Σερβίας και η Σ.Δ. Μακεδονίας. Σέρβοι, Μαυροβούνιοι, Κροάτες, Σλοβένιοι, Ούγγροι, Αλβανοί, Μουσουλμάνοι, Σλαβομακεδόνες, συγκροτούν την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας (ΟΔΓ), που κάτω από τη στιβαρή ηγεσία του στρατάρχη Τίτο επιβίωσε, χωρίς ουσιαστικά προβλήματα, μέχρι το θάνατο του Κροάτη, αλλά πάνω από όλα Γιουγκοσλάβου ηγέτη Τίτο. Ακολουθεί μια δεκαετία έντονης αμφισβήτησης της ενιαίας κρατικής οντότητας της ΟΔΓ και το 1991 αρχίζει η αποσύνθεσή της με την ανεξαρτησία της Κροατίας και της Σλοβενίας. Για την εξέλιξη αυτή, σημαντική είναι η ευθύνη της Ε.Ε. και ειδικά της προεδρεύουσας κείνη την περίοδο χώρας, της Γερμανίας. H Ελλάδα (Κυβέρνηση Κ.Μητσοτάκη , Υπουργός Εξωτερικών Α.Σαμαράς), είχε συναινέσει στην διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (Σύνοδος Κορυφής Ε.Ε. 15 Δεκεμβρίου 1991).
Είχε προηγηθεί το 1989 από τον Γιουγκοσλάβο Πρόεδρο Σλ. Μιλόσεβιτς η κατάργηση του καθεστώτος αυτονομίας του Κοσσυφοπεδίου, που συνιστά αναμφίβολα τραγικό πολιτικό λάθος. Εθνικιστής ηγέτης ο Μιλόσεβιτς, προκάλεσε την αντίδραση του αλβανικού εθνικισμού (αλβανοκοσοβάρων που δημιούργησαν τον παράνομο Στρατό τον UCK) και έδωσε την ευκαιρία στην Γερμανία του Γκένσερ (γερμανός Υπουργός Εξωτερικών από τους πρωτεργάτες της διάλυσης της Γιουγκασλαβίας), να χρησιμοποιήσει, το ΝΑΤΟ, με τις «ευλογίες» του αμερικανού Προέδρου Μ. Κλίντον, ώστε να διαλυθεί η Γιουγκοσλαβία και να γίνει η Κροατία το πρώτο ανεξάρτητο κράτος, η πιο φιλογερμανική χώρα της Βαλκανικής.
Έτσι, στις αρχές του 1999, η Νέα Γιουγκοσλαβία περιλαμβάνει τη Σερβία και το Μαυροβούνιο, ενώ υπάρχουν και δύο συμπαγείς εθνότητες, των αλβανοφώνων στο Κοσσυφοπέδιο και των Ούγγρων στη Βοϊβοντίνα, που αποτελούν όμως, επαρχίες της Σερβίας.
Ασφαλώς , η ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης στο Κοσσυφοπέδιο, ήταν και το αποτέλεσμα της πολιτικής εθνικής κάθαρσης του Σέρβου Προέδρου Σλ. Μιλόσεβιτς εναντίον των αλβανοφώνων Κοσοβάρων, αλλά και της ένοπλης δράσης του Απελευθερωτικού Στρατού των Αλβανοκοσοβάρων του διαβόητου UCK , με στόχο την απόσχιση του Κοσσυφοπεδίου.
ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ ΜΑΙΟΣ 1999, μπροστά στο βομβαρδισμένο από τα μαχητικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ, Υπουργείο Άμυνας της Γιουγκοσλαβίας.
Επίσης , η επιλεκτική «ευαισθησία» του ΝΑΤΟ για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αλβανοφώνων Κοσοβάρων, θα πρέπει να συνδεθεί και με την αξιοποίηση της υψίστης γεωστρατηγικής αξίας, για τη Δυτική Συμμαχία (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, Ε.Ε.), περιοχής των Κεντρικών και Δυτικών Βαλκανίων, όπου πλειοψηφούν οι Αλβανοί, , αφού ο έλεγχός της, εξασφαλίζει στην «προστάτιδα» της Δύσης, τις ΗΠΑ , την πρόσβαση στην Ευρασία, αλλά και τον έλεγχο των αξόνων μεταφοράς του φυσικού αερίου και του πετρελαίου της Κασπίας και του Καυκάσου, στη Δύση.
*
«Πόλεμος; ποιος Πόλεμος; Η σφαγή αμάχων;». Οι πολεμικές ανταποκρίσεις από Βελιγράδι, Νις και άλλες πόλεις της Γιουγκοσλαβίας.
Οι τηλεοπτικές εικόνες που έμπαιναν κάθε βράδυ στα σπίτια μας, την Άνοιξη του 1999, από την βομβαρδισμένη Γιουγκοσλαβία ήταν συγκλονιστικές.
Αρχές Μαΐου του 1999 και ενώ οι αεροπορικές επιδρομές των νατοϊκών αεροσκαφών ήταν σε έξαρση, αποφάσισα να επισκεφτώ τη φλεγόμενη Γιουγκοσλαβία και να καλύψω δημοσιογραφικά τα τεκταινόμενα εκεί.
Η περίφημη JAT, η αεροπορική εταιρεία της Γιουγκοσλαβίας, από την πρώτη μέρα των αεροπορικών βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ έχει διακόψει όλες τις πτήσεις της, εσωτερικού και εξωτερικού. Έτσι λοιπόν, προκειμένου να φθάσω στο Βελιγράδι χρησιμοποίησα την BALKAN AIR (βουλγαρική αεροπορική εταιρεία), που από την Αθήνα με μετέφερε στη Σόφια.
Είναι Παρασκευή 7 Μαΐου απόγευμα και βρίσκομαι στο Αεροδρόμιο της Βουλγαρικής Πρωτεύουσας. Από κει επιβιβάστηκα σε Λεωφορείο που έκανε το δρομολόγιο Σόφια- Βελιγράδι. Μάλιστα οδηγός του Λεωφορείου ήταν ένας Σέρβος πιλότος της καθηλωμένης αεροπορικής εταιρείας JAT!
Μόλις όμως φθάσαμε στη Γκαλοτίνα, το μεθοριακό σταθμό Βουλγαρίας – Γιουγκοσλαβίας, με περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη. Οι Σέρβοι στρατιώτες, όταν κατά τον έλεγχο των ατομικών στοιχείων διαπίστωσαν ότι είμαι Έλληνας δημοσιογράφος, με κατέβασαν από το λεωφορείο και δεν μου επέτρεψαν να περάσω τα σύνορα!! Έπρεπε μου είπαν να ενημερώσουν πρώτα τις αρχές και μετά θα μου επιτρέψουν την είσοδο στην Γιουγκοσλαβία. Εν τω μεταξύ έχει νυχτώσει, βρέχει καταρρακτωδώς και οι Σέρβοι στρατιώτες δεν μου επιτρέπουν , να κάτσω ούτε κάτω από υπόστεγο!! Οι συγκεκριμένοι στρατιώτες, προς μεγάλη μου απογοήτευση, δεν διαπνέονταν ακριβώς, από το πνεύμα της Ελληνο-σερβικής φιλίας!
Έμεινα όρθιος όλη τη νύχτα στη βροχή, με παρέα μια αγέλη σκύλων. Εφιαλτική νύχτα….
Τελικά, μετά από αρκετές διατυπώσεις και μετά από μία επώδυνη , μαρτυρική και ολονύχτια περιπέτεια, την επόμενη μέρα πέρασα επιτέλους τα σύνορα και βρέθηκα στη γιουγκοσλαβική επικράτεια. Το πρόβλημα ήταν βέβαια, πως θα φθάσω στο Βελιγράδι, αφού ούτε τρένο, ούτε λεωφορείο, ούτε ταξί υπήρχε διαθέσιμο.
Οι σιδηροδρομικές γραμμές είχαν καταστραφεί από τις βόμβες του ΝΑΤΟ, ενώ το εμπάργκο καυσίμων είχε ακινητοποιήσει τα υπόλοιπα μεταφορικά μέσα.
Τελικά βρέθηκε ένας άνεργος και περιθωριακός Σέρβος που «προθυμοποιήθηκε» με 300 δολάρια να με μεταφέρει στο Βελιγράδι με το ιδιωτικό του αυτοκίνητο, ένα ερειπωμένο «Γιούγκο». Σε λίγο όμως το μετάνιωσα, αφού ο Σέρβος μου αποκάλυψε ότι ήταν στις Φυλακές καταδικασμένος για φόνο και ληστεία και είχε αποφυλακιστεί προσωρινά, λόγω πολέμου! Έλα στη θέση μου, μόνος, σε ξένη χώρα , με οδηγό ένα δολοφόνο και σε εμπόλεμη ζώνη…
Έδιωξα τις «μαύρες σκέψεις» χαζεύοντας το ανοιξιάτικο τοπίο.
Το πρώτο που συναντάει κανείς στη Γιουγκοσλαβία είναι μια μαγευτική εικόνα εκπληκτικής φυσικής ομορφιάς.
Βελιγράδι Μάιος 1999, λίγα μέτρα από το κέντρο Τύπου του Γιουγκοσλαβικού Στρατού, μετά την καθημερινή ενημέρωση.
Η Γιουγκοσλαβία είναι μια πανέμορφη χώρα, καταπράσινη, με πολλά ποτάμια, με τεράστιες καλλιεργήσιμες εκτάσεις και κατάφυτες βουνοπλαγιές.
Με το «πειρατικό» ταξί λοιπόν έχουμε αφήσει τα σύνορα και κατευθυνόμαστε προς το Βελιγράδι. Περίπου 5 χιλιόμετρα πριν από την πόλη Νις, ο Σέρβος οδηγός σταμάτησε απότομα και γεμάτος αγωνία μου δείχνει στον καταγάλανο ουρανό ένα σμήνος μαχητικών αεροσκαφών του ΝΑΤΟ. Δευτερόλεπτα αργότερα τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ «αφήνουν» τις βόμβες τους με στόχο τις εγκαταστάσεις της «Γιούγκο Πετρόλ» και εξαφανίζονται.
Μετά από λίγο φθάσαμε στο Νις, όπου πυκνά μαύρα σύννεφα είχαν ήδη σκεπάσει τον ουρανό. Μια δεξαμενή πετρελαίου είχε καταστραφεί ολοσχερώς και μία ακόμη είχε τυλιχθεί στις φλόγες. Προσπαθούμε να πλησιάσουμε, αλλά η αστυνομία μας υποχρεώνει να σταματήσουμε στην άκρη. Δύο ασθενοφόρα, ανοίγοντας το δρόμο με τις σειρήνες τους, έτρεχαν με ιλιγγιώδη ταχύτητα στον τόπο της συμφοράς.
Αργότερα μάθαμε ότι τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν και δώδεκα είχαν τραυματιστεί. Κάποια από τις νατοϊκές βόμβες αστόχησε και πάλι…
Λίγο αργότερα, ο Σέρβος οδηγός, με εγκαταλείπει στο «ΤΑΧΙ» και φεύγει, αφού πήρε μαζί του και τα κλειδιά του αυτοκινήτου!! Δεν έχω κάτι καλύτερο να κάνω, μένω στο αυτοκίνητο και περιμένω διαβάζοντας το βιβλίο του Κλαούζεβιτς για την τέχνη του Πολέμου. Δύο ώρες αργότερα τον βλέπω να έρχεται τρέχοντας περιχαρής κρατώντας στο χέρι του ένα μπιτόνι με βενζίνη, για να «φουλάρουμε» και να συνεχίσουμε το ταξίδι μας για Βελιγράδι. Που και πως το βρήκε , μόνο αυτός ξέρει.
Αργά το απόγευμα φθάσαμε στο Βελιγράδι.
Η πόλη έδειχνε ήρεμη, αφημένη στη νωχέλεια του ανοιξιάτικου απογεύματος. Το Βελιγράδι είναι μια από τις ωραιότερες και πιο ιστορικές πόλεις της Ευρώπης.
Οι «συμβουλές» που έχω ήταν να μείνω στο ξενοδοχείο «Χάγιατ», διότι είναι ασφαλές και απρόσβλητο από τους ΝΑΤΟϊκούς βομβαρδισμούς. Και ο λόγος; Εκεί μένουν οι δημοσιογράφοι και οι τεχνικοί του C.N.N! Και είχαν δίκαιο…
Στις μέρες που έμεινα στο Βελιγράδι και στη πόλη Νις διαπίστωσα, ότι οι Σέρβοι αντιμετωπίζουν με αξιοθαύμαστη καρτερικότητα την ανέχεια που προκαλεί η κρίση. Και κυρίως δεν φοβούνται τις νατοϊκές βόμβες !! Οι κινηματογράφοι, τα θέατρα και η Όπερα του Βελιγραδίου έδιναν καθημερινά απογευματινές παραστάσεις και οι αίθουσες ήταν γεμάτες κόσμο, παρότι η χώρα είχε καλυφθεί από τη σκόνη και τους καπνούς των ερειπίων. Και παρότι γνώριζαν, ότι είναι υποψήφια θύματα των βομβών που έριχναν κατά εκατοντάδες τα Συμμαχικά- Νατοϊκά αεροσκάφη.
Οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί έχουν καταστρέψει δημόσια κτίρια, υπουργεία, γέφυρες, αυτοκινητόδρομους, αεροδρόμια, αποθήκες καυσίμων, βιομηχανικές μονάδες και γενικά κάθε φλέβα ζωής της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας (ΟΔΓ). Και ακόμη, το εμπάργκο καυσίμων που η διεθνής Κοινότητα επέβαλε στην Γιουγκοσλαβία, έχει παραλύσει ολόκληρη τη χώρα. Σχεδόν κάθε βράδυ, το Βελιγράδι είναι βυθισμένο στο σκοτάδι (ολονύχτιες διακοπές ρεύματος…).
Η ΟΔΓ είμαι μια χώρα ρημαγμένη και κατεστραμμένη. Μια χώρα που δέχεται καθημερινά τη καταστροφική μανία των αεροπορικών βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ. Παντού σε ολόκληρη τη γιουγκοσλαβική επικράτεια συναντάς ερείπια, συντρίμμια, σκόνη, καπνό.
Οι γοερές κραυγές των τραυματιών, αλλά και η εκκωφαντική σιωπή των καρβουνιασμένων θυμάτων, θρυμματίζουν κάθε επιχείρημα δικαιολόγησης των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ, εναντίον και μη στρατιωτικών στόχων.
Η φρίκη που αντικρίσαμε στη Γιουγκοσλαβία είναι απερίγραπτη. Δεν είναι δυνατόν να καταδικάζεται σε αφανισμό ένας ολόκληρος λαός, ο γιουγκοσλαβικός, είτε για τα λάθη της ηγεσίας του, είτε για τις σκοπιμότητες εξωβαλκανικών κέντρων εξουσίας.
Στο κέντρο του Βελιγραδίου, λίγα μέτρα από την πλατεία όπου γίνονται οι αντιπολεμικές συναυλίες, βρίσκεται το Κέντρο Τύπου. Εκεί συρρέουν καθημερινά δεκάδες δημοσιογράφοι από διάφορες χώρες, που δίνουν τη δική τους μάχη για την επαλήθευση των πληροφορικών που φθάνουν από διάφορες πηγές. Πέρασα αρκετές ώρες στο Κέντρο Τύπου του Βελιγραδίου και διαπίστωσα την άρτια οργάνωσή του, καθώς και την ευγενική συμπεριφορά των Σέρβων υπαλλήλων προς τους δημοσιογράφους. Φυσικά οι Ένοπλες Δυνάμεις της Γιουγκοσλαβίας έχουν αναλάβει την ευθύνη της ενημέρωσης και της λειτουργίας του Κέντρου Τύπου.
Σε κάποια από τις πολλές επισκέψεις μου στο Κέντρο Τύπου, ρώτησα έναν Σέρβο συνταγματάρχη, υπεύθυνο για την ενημέρωση των χερσαίων επιχειρήσεων, να μου πει τη γνώμη του για τον πόλεμο.
«Ποιο πόλεμο;», με ρώτησε έκπληκτος. «Μα σήμερα στη Γιουγκοσλαβία δεν γίνεται πόλεμος! Για να έχουμε πόλεμο» συνέχισε ο Σέρβος αξιωματικός, «απαιτείται η σύγκρουση δύο ή περισσότερων εχθρικών στρατευμάτων σε στεριά, θάλασσα και αέρα. Εδώ έχουμε μια πανίσχυρη στρατιωτική συμμαχία, το ΝΑΤΟ, να βομβαρδίζει από απόσταση ασφαλείας, αδιακρίτως, διαφόρους στόχους με θύματα άμαχους Γιουγκοσλάβους πολίτες. Ε, αυτό δεν λέγεται πόλεμος…», κατέληξε ο Σέρβος συνταγματάρχης.
Κάποιο βράδυ «κυκλοφόρησε η φήμη», ότι τα νατοϊκά βομβαρδιστικά θα καταστρέφανε , μία από τις τελευταίες γέφυρες που είχαν μείνει στο Βελιγράδι, τη γέφυρα Μπράνκοφ. Παρά την απαγόρευση της κυκλοφορίας πήγα και έζησα μια μοναδική ολονύχτια εμπειρία. Εκεί, πάνω στη γέφυρα , δινόταν μουσική συναυλία, την οποία παρακολουθούσανε χιλιάδες Σέρβοι, που κρατούσαν αναμμένα κεριά περιμένοντας τις νατοϊκές βόμβες. Κρατούσαν τα κεριά για να βλέπουν το στόχο οι πιλότοι του ΝΑΤΟ και να μην κάνουν «λάθος», όπως έλεγαν χαμογελώντας ειρωνικά! Σε κάποιο μουσικό διάλειμμα, άκουσα κάποιους δικούς μας δημοσιογράφους να φωνάζουν «κιχ, κιχ, ….» . Και όταν τους ρώτησα γιατί, μου απάντησαν, διότι κάποιοι άλλοι , πριν λίγες μέρες, στη γέφυρα του Νοβισάντ, δεν πρόλαβαν να πουν ούτε «κιχ»!! Η συναυλία κράτησε μέχρι την ανατολή του ήλιου! Τα αεροπλάνα του ΝΑΤΟ όμως δεν ήρθαν, και διέψευσαν τις φήμες… Η βραδιά όμως ήταν υπέροχη! Υπερασπιστήκαμε τη γέφυρα με την παρουσία μας, αψηφώντας τον κίνδυνο, να μην δούμε την Ανατολή του Ηλίου …
Ένα από τα ηλιόλουστα μεσημέρια, βρίσκομαι μαζί με κάποιον Έλληνα αξιωματικό, που υπηρετούσε στην Ελληνική Πρεσβεία, σ’ ένα από τα αμέτρητα πάρκα του Βελιγραδίου και απολαμβάναμε μια σπάνιας ομορφιάς φυσικό τοπίο στη συμβολή των ποταμών Δούναβη και Σάββα. Ένας ηλικιωμένος Σέρβος, που από τις κουβέντες μας κατάλαβε την ελληνική καταγωγή μας, μας πλησίασε και επέμεινε φορτικά να μας δείξει το σημείο της δολοφονίας του Ρήγα Φεραίου! Καλύτερη και πιο ζωντανή αφήγηση στα «ελληνοσερβικά» δεν έχουμε ακούσει…
Είναι Πέμπτη μεσημέρι (13 Μαΐου) και βρισκόμαστε στην κεντρική πλατεία στο Νις, σ’ ένα υπαίθριο καφενείο παρέα με δύο Σέρβους δημοσιογράφους, έναν υπάλληλο της ελληνικής πρεσβείας και μια κοπέλα Σέρβα , που είχε μάθει μόνη της ελληνικά και έχει αναλάβει με δική της πρωτοβουλία, το ρόλο του διερμηνέα. Μόλις γεμίσαμε τα ποτήρια μας με σέρβικο ρακί, χτύπησαν για μια ακόμη φορά οι σειρήνες που καλούσαν τους κατοίκους να τρέξουν στα καταφύγια. Ένα νέο κύμα αεροπορικών βομβαρδισμών θα ξεσπούσε σε λίγο. Πράγματι, αρκετοί κάτοικοι έτρεξαν στα καταφύγια, πολλοί όμως αδιαφόρησαν και συνέχισαν ατάραχοι να απολαμβάνουν τον υπέροχο ανοιξιάτικο ήλιο και να πίνουν το ρακί τους. Ανησύχησα και είπα στους Σέρβους που είμαστε παρέα να πάμε και εμείς σε κάποιο καταφύγιο. Αυτοί με κοίταξαν και γελώντας είπαν, ότι υπάρχει μια παροιμία στα μέρη τους που λέει ότι «Αν πίνεις καλό ρακί, ακόμα και ο θάνατος περιμένει να τελειώσεις το ποτό σου πρώτα»! Δεν είχα άλλη επιλογή, ήπια μονορούφι ένα ποτήρι ρακί και περίμενα…
Σε ελάχιστα λεπτά, αεροσκάφη του ΝΑΤΟ έριξαν τις βόμβες τους σ’ έναν κατεστραμμένο από προηγούμενους βομβαρδισμούς υποσταθμό παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, περίπου 2 χιλιόμετρα βορειότερα από την κεντρική πλατεία στο Νις. Κουνήθηκε η γης και ένα πυκνό σύγνεφο καπνού σηκώθηκε από το σημείο έκρηξης των νατοϊκών βομβών. Ένα κάψιμο στο πρόσωπο, δεν ξέρω αν ήταν από το ωστικό κύμα ή … το ρακί. Πάντως οι Σέρβοι είχαν δίκαιο, αφού τους βγήκε και αυτή τη φορά η παροιμία!
Την επομένη πηγαίνω στο Κέντρο Τύπου του Γιουγκοσλαβικού Στρατού, που ήταν στο Κέντρο του Βελιγραδίου να μάθω τα καθέκαστα και για ενημέρωση. Ένας ψηλός γεροδεμένος Συνταγματάρχης, έκανε λεπτομερή ενημέρωση στους δεκάδες δημοσιογράφους, που είχαν έλθει από κάθε γωνιά του Πλανήτη, για να καλύψουν τα πολεμικά γεγονότα. Με εντυπωσίασε η ευγένεια και η ψυχραιμία του Σέρβου αξιωματικού, που χαρακτήριζε με άνεση το ΝΑΤΟ εγκληματική συμμορία!
Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στην Σερβία, έδωσα πολλές ραδιοφωνικές ανταποκρίσεις. Τις περισσότερες φορές, από τους τόπους της καταστροφής, όπως από τις γέφυρες του Δούναβη (ολονυχτίες συναυλίες περιμένοντας να βομβαρδίσουν τα νατοϊκά αεροσκάφη), από το βομβαρδισμένο ψυχιατρείο στο Βελιγράδι, από το βομβαρδισμένο και κατεστραμμένο υπουργείο Άμυνας της Γιουγκοσλαβίας, από τον δρόμο όπου μια βόμβα βρήκε ένα αγροτικό αυτοκίνητο(!!) , από την βομβαρδισμένη πόλη Νις, από τις συνοικίες της πρωτεύουσας της Γιουγκοσλαβίας και αλλού… Ωστόσο, υπήρχαν τεράστιες δυσκολίες, διότι, τις περισσότερες ώρες της μέρας και σίγουρα τη νύχτα, τα κινητά τηλέφωνα, δεν λειτουργούσαν!
Κατέγραψα (ακριβώς) μία από αυτές που έδωσα από το Βελιγράδι. Είναι Παρασκευή, 14 Μαΐου και από το δωμάτιο 312 του ξενοδοχείου «Χάγιατ» του Βελιγραδίου, δίνω στο Δημοτικό ραδιοσταθμό «Αθήνα 9.84» την παρακάτω ανταπόκριση:
«Στη Γιουγκοσλαβία η κατάσταση επιδεινώνεται διαρκώς, αφού οι διπλωματικές πρωτοβουλίες δεν καταλήγουν σε άμεσα θετικό αποτέλεσμα. Το ΝΑΤΟ νωρίς σήμερα το πρωί εξαπέλυσε ένα σφοδρό κύμα αεροπορικών βομβαρδισμών, ίσως το μεγαλύτερο από την έναρξη των επιχειρήσεων εναντίον της Γιουγκοσλαβίας. Οι βόμβες του ΝΑΤΟ χτύπησαν την Πρίστινα, το Νις, το Νόβισαντ, συνοικίες του Βελιγραδίου, το Πάντσεβο, τη Ραγκοβίτσα, τη Γιαγκέντινα και την Μπατάνιτσα. Μετά από ανάπαυλα δύο ωρών τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ ξαναχτύπησαν την πρωτεύουσα του Κοσσυφοπεδίου, την Πρίστινα, μια γέφυρα στο Τσάτσακ, τη εθνική οδό Νις – Βελιγραδίου και το αεροδρόμιο της Μπατάνιτσα. Σύμφωνα με όσα μεταδίδει η γιουγκοσλαβική τηλεόραση, 8 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 23 τραυματίστηκαν σοβαρά. Κυρίες και κύριοι, τη στιγμή αυτή ακούγονται και πάλι οι σειρήνες του συναγερμού που καλούν τους κατοίκους του Βελιγραδίου να πάνε στα καταφύγια, αφού ένα νέο κύμα αεροπορικών βομβαρδισμών αναμένεται να ξεσπάσει σε λίγο. Αυτά για τώρα. Ελπίζουμε ότι στην επόμενη σύνδεσή μας θα έχουμε περισσότερες λεπτομέρειες για τη δράση του ΝΑΤΟ» (Απομαγνητοφωνημένο κείμενο από το Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων ).
Παρόμοιες ήταν, σε περιεχόμενο και ύφος, οι καθημερινές ανταποκρίσεις μου από το Βελιγράδι, από τη Νίς, από την Μπατάνιτσα. Τρέχαμε κυνηγώντας την είδηση, περιγράφοντας την καταστροφή τον ανθρώπινο πόνο. Ο πολεμικός ανταποκριτής παθιάζεται, ζει οριακές καταστάσεις , ξεπερνά τον εαυτό του και γνωρίζει, ότι είναι «παρόν» τη στιγμή που γράφεται η Ιστορία. Και αυτή η επίγνωση συνεπάγεται και τεράστια ευθύνη.
Προσπαθούσα να λέω με ακρίβεια ότι έβλεπα και να περιγράφω ότι βίωνα, τις περισσότερες φορές χωρίς συναισθηματισμούς, αν και αυτό από την εμπόλεμη ζώνη, είναι εξαιρετικά δύσκολο. Πώς να είσαι ψύχραιμος και αντικειμενικός όταν βλέπεις τους μαυρισμένους τοίχους του Ψυχιατρείου να καπνίζουν και πάνω σε ένα κρεβάτι το καρβουνιασμένο πτώμα ενός αλυσοδεμένου αρρώστου;
Καθώς ο πόλεμος μακραίνει και τα τρόφιμα εξαντλούνται, στο Βελιγράδι οι ουρές μεγαλώνουν στα διάφορα ιδρύματα που μοιράζουν ανθρωπιστική βοήθεια, που φθάνει σχεδόν αποκλειστικά από την Ελλάδα. Κυρίως ηλικιωμένοι, πρόσωπα σκαμμένα από το χρόνο και την αγωνία για το μέλλον, όχι τόσο το δικό τους αλλά της χώρας τους, περιμένουν υπομονετικά για λίγα τρόφιμα, που θα τους εξασφαλίσουν μια ακόμα ημέρα επιβίωσης. Γνωρίζουν, ότι το μέλλον τους θα είναι πολύ χειρότερο από τον εφιάλτη που ζουν αυτές τις μέρες. Αλλά δεν λυγίζουν και στέκονται όρθιοι! Με διερμηνέα μια όμορφη Σέρβα φοιτήτρια της Φιλοσοφικής στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, που ήξερε σχετικά καλά Ελληνικά (αυτοδίδακτη!), μίλησα με αρκετούς από αυτούς. Οι περισσότεροι, θεωρούσαν ήρωα τον Μιλόσεβιτς και δολοφόνους, τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, τον Πρωθυπουργό της Βρετανίας Τ. Μπλέρ και τον Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Σολάνα!! Και ελάχιστοι κατηγορούσαν τον Μιλόσεβιτς …
Οι περισσότεροι κάτοικοι του Βελιγραδίου, παρά τις δυσκολίες, συμμετέχουν στις συναυλίες, τραγουδούν, χορεύουν και περιγελούν την «ατυχία τους» να κατοικούν σε μια πανέμορφη χώρα, που αποτελεί όμως στόχο διεθνοπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, που επιπλέον δεν ευτύχησε να έχει ικανές πολιτικές ηγεσίες. Γνωρίζουν ακόμη, ότι εθνικιστές ηγέτες (Σέρβοι, Αλβανοκοσοβάροι, Βόσνιοι, Κροάτες), «άνοιξαν» το δρόμο, για την στρατιωτική επέμβαση του ΝΑΤΟ και τον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας.
Περιδιαβαίνοντας τις πλατείες και τους δρόμους του Βελιγραδίου, από τους ανθρώπους που συναντούσα «μάζευα» ανασφάλεια , οργή, πίκρα, αβεβαιότητα, αλλά και περηφάνια. Συχνά αναρωτιόμουν, πως μπορούν αυτοί οι άνθρωποι και χαμογελούν, όταν δεν γνωρίζουν αν θα φθάσουν σπίτι τους πριν τους βρει κάποια «έξυπνη» βόμβα του ΝΑΤΟ ή αν, όταν τελικά φθάσουν ασφαλείς, θα έχουν και κάτι για φαγητό; Τις μέρες του πολέμου, τίποτα δεν είναι δεδομένο, τίποτα απολύτως δεν είναι σίγουρο, εκτός από την στιγμή… που ζεις και αναπνέεις.
Πάντως, καμιά αρχή, καμιά ιδεολογία, καμιά σκοπιμότητα δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη θυσία άμαχων πολιτών, ούτε φυσικά την καταστροφή της υποδομής μιας χώρας 10 εκατομμυρίων κατοίκων. Η στρατιωτική βία και μάλιστα, χωρίς νομιμοποιητική βάση, δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποτελεί το μέσο για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακόμα και όταν αποδεδειγμένα θίγονται βάναυσα.
Το ΝΑΤΟ αναμφίβολα, έχει υποστεί δεινή ηθική ήττα λόγω των αθώων θυμάτων και των υλικών ζημιών, που προκάλεσε με τους παράνομους βομβαρδισμούς του εναντίον της Γιουγκοσλαβίας.
Στο Βελιγράδι, τις μέρες που ήμουν και εγώ εκεί, έμεναν περισσότεροι από 20 Έλληνες δημοσιογράφοι απεσταλμένοι διαφόρων ΜΜΕ και κάλυπταν τα πολεμικά γεγονότα, με δημοσιογραφική επάρκεια, με γενναιότητα και σοβαρότητα. Τόπος συνάντησης το Γραφείο τύπου της Ελληνικής Πρεσβείας, το Κέντρο τύπου του Γιουγκοσλαβικού Στρατού, αλλά και το «λόμπυ» των ξενοδοχείων «Χάγιατ» και «Ιντερκοντινένταλ». Φυσικά, ο πόλεμος πόλεμος, αλλά γίνονταν και κάτι «φοβερές πλάκες» … (Μάιος του 1999.
Απόσπασμα από το ανέκδοτο βιβλίο μου «Όπως τα είδα, τα έγραψα, τα είπα (1997-2002).). ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΠΟΥΤΣΗΣ