Danas je 150 godina od smrti Vuka Karadzica

Danas je 150 godina od smrti Vuka Karadžića

Danas se navršava 150 godina od smrti Vuka Stefanović Karadžića, reformatora srpskog jezika, tvorca novog pravopisa i književnog jezika.
Kradžić, koji je sa novim pravopisom i narodnim jezikom ostavio neka od najdragocenijih zaveštanja u istoriji srpskog naroda, umro je 7. februara 1864. godine u 77 godini u Beču gde je i sahranjen, a od 1897. godine njegovi posmrtni ostaci su u porti Saborne crkve u Beogradu.

Napravio je odlučujući preokret pretočivši narodni jezik u književni. Nemerljiv je njegov doprinos tome što su srpske narodne pesme, kultura i istorija postali dostupni i poznati širom Evrope.

Vuk je sačinio srpsku gramatiku i utemeljio pravopis na principu jedno slovo - jedan glas. Četiri godine nakon njegove smrti - 1868. godine, tako reformisani srpski jezik ušao je zvanično u škole.


Rođen je 1787. godine u Tršicu, kod Loznice, i darovit i samouk, prešao je put od deteta iz siromašne porodice, do najznamenitije ličnosti srpske prosvete i kulture.

Slova je učio u rodnom selu od rođaka - jedinog pismenog čoveka u čitavom kraju, a potom u školi u Loznici i u obližnjem manastiru Tronoša odakle se brzo vratio jer za učenje nije bilo prilike. U Karlovačku gimnaziju ga nisu primili. Učio je kratko i od Dositeja Obradovića.

Tokom Prvog srpskog ustanka bio je pisar ustaničkog vojvode Đorđa Ćurčije, zatim učitelj u Beogradu i carinik na Dunavu kod Kladova.

Na srpskom pravopisu i jeziku počeo je da radi po odlasku u Beč 1813, posle propasti ustanka, kada je počeo da sakuplja narodne pesme i umotvorine.


Pre tačno dva veka, 1814. godine, u Beču je objavio zbirku narodnih pesama nazvanu "Mala prostonarodna slaveno-serbska pjesnarica" i "Pismenicu serbskoga jezika po govoru prostoga naroda napisanu" - koja se, sastavljena po načelu "Piši kao što govoriš, a čitaj kao što je napisano", smatra prvom gramatikom na narodnom govoru Srba.

Godinu dana kasnije je objavljena njegova druga zbirka narodnih pesama - "Narodna serbska pesnarica". Drugo izdanje "Pismenice" - gramatike i "Srpski rječnik" sa 26.270 reči, objavio je 1818. godine, te je tako pravopis srpskog utemeljen i uobličen.

Njegovim reformama suprotstavljalali su se mnogi, a među njima i vrh Karlovačke mitropolije na čelu sa Stefanom Stratimirovićem. Mitropolit, koji je važio za čoveka retke učenosti i kulture, Vukovu je jezičku reformu smatrao primitivnom, a njegov prevod Novog zaveta s nemačkog jezika ocenio kao "skandaloznu".

Vukove ideje odnele su odlučujuću prevagu 1847. kada su izašle "Pesme" Branka Radičevića, pisane "Vukovim jezikom". Đura Daničić je tekstom "Rat za srpski jezik i pravopis" dokazivao opravdanost Vukove reforme.

Stekao je ugled među intelektualcima Evrope, među njima i kod Getea, a univerzitet u Jeni proglasio ga je počasnim doktorom nauka.
Autor je kapitalnih dela srpske književnosti i istorije: "Život i običaji naroda srpskog", "Imena sela u Srbiji izvan pašaluka beogradskog", "Žitije Hajduk Veljka Petrovića", "Miloš Obrenović-knez Srbije ili građa za srpsku istoriju našeg vremena", "Srpske narodne pjesme" i "Srpske narodne poslovice".


Istraživački rad kojim se bavio, svrstao ga je u začetnike etnografije i etnologije u Srbiji. Njegovo delo sabrano je, u modernim izdanjima, u četrdesetak tomova.

U njegovu čast u Tršiču, Loznici, Tronoši i Beogradu, od 1933. održava se Vukov sabor, koji je najstarija i najmasovnija kulturna manifestacija u Srbiji.

U Predsedništvu Srbije sutra će u čast Vuka, 50. jubilanri put biti uručene Vukove nagrade