Άφιξη στο Βελιγράδι του σοσιαλιστικού ρεαλισμού και των χάλκινων πνευστών. Στο Βερολίνο των Βαλκανίων που δείχνει να είναι προσκολλημένο στην ιστορία του ενώ ταυτοχρόνως πατάει γκάζι με το βλέμμα στραμμένο στην Ευρώπη. Το πέπλο μυστηρίου που κάλυπτε το πρώην σοσιαλιστικό κράτος έχει προ πολλού σηκωθεί. Το Βελιγράδι- σταυροδρόμι της Κεντρικής Ευρώπης- δεν βρίσκεται απλά σε τροχιά ανάπτυξης αλλά μάλλον είναι κατεξοχήν «Πόλη – κινητή γιορτή του 21ου αιώνα». Μόνο που ο πρόσφατος κοσμοπολιτισμός συνυπάρχει με τη χρόνια σέρβικη θλίψη.
Το κατεστραμμένο υπουργείο Άμυνας μοιάζει να υπάρχει «ανέπαφα διαλυμένο» για να θυμίζει για πάντα τους ΝΑΤΟικούς βομβαρδισμούς του 1999 – ανάμεσα σε μπαρόκ παλάτια που στεγάζουν πρεσβείες και μπαράκια ασφυκτικά γεμάτα από Σέρβους που υψώνουν τα ποτήρια με τη λέξη Ziveli που σημαίνει μακροζωία . Μόνιμο μουσικό χαλί, οι βαλκανικές μουσικές.. Κάτω όμως από κέφι που κατακλύζει τις kafanas -τις σέρβικες ταβέρνες- ενυπάρχει μια μελαγχολία, όπως στους τσιγγάνικους ήχους του Μπρέγκοβιτς. «Η ανεργία ξεπερνά το 20%! Ευκαιρίες στη Σερβία; Αστειεύεσαι; Οι περισσότεροι θέλουν να φύγουν! Ο μέσος μισθός δεν ξεπερνά τα 350 ευρώ! Καμία σχέση με την Ελλάδα!» λέει στο HOT DOC ο Βλάντιμιρ Παρεζάνοβικ- 35χρονος μηχανολόγος που γυρίζει τα τελευταία τέσσερα χρόνια τον κόσμο γιατί η Σερβία τον διώχνει. Ο Βλάντιμιρ έζησε τον πόλεμο. Έμαθε να ζει με τα απαραίτητα και να εκτιμά τις πόλεις που δεν έχουν βομβαρδισμένα κτίρια . Μιλά για τον πόλεμο και την έμμεση επίδραση του ακόμα και σήμερα. Για την απομόνωση της χώρας του εκείνα τα χρόνια , για τη ζωή με τα «κουπόνια», για το ότι βλέπει τους Έλληνες σαν αδέλφια του όπως και όλοι οι Σέρβοι.
« Είστε από την Αθήνα; Έχω πάει! Αλλά δεν υπάρχει κρίση!» μας λένε όσοι γνωρίζουν την ελληνική πρωτεύουσα ενώ οι υπόλοιποι με το που συστηνόμαστε ανακοινώνουν πως «η Ελλάδα είναι ένα όνειρο ζωής». …… Όλοι τους παραδέχονται όμως πως παρόλο που η κατάσταση της Σερβίας είναι χειρότερη σε οικονομικό , έχει μεγαλύτερες προοπτικές για το μέλλον.
Στον αντίποδα του Βλάντιμιρ, νέου μορφωμένου, τεχνικά καταρτισμένου που αναζητά εκτός των τειχών της χώρας ένα καλύτερο μέλλον βρίσκονται οι ξένοι που εγκαθίστανται στο Βελιγράδι για να ζήσουν το σερβικό όνειρο. Όπως η Βασιλική Ακριτίδου, αρχιτέκτονας που άφησε την Ελλάδα για να ακολουθήσει τον αγαπημένος της Πίκε στο Βελιγραδι και να υλοποιήσουν μαζί το όνειρο τους, ένα πλωτό ξενοδοχείο στο Δούναβη. «Οι Σέρβοι νοσταλγούν την ενωμένη Γιουγκοσλαβία, καθώς θεωρούν ότι τότε η ζωή τους ήταν πολύ καλύτερη και η κοινωνία τους ήταν πιο εξωστρεφής. Μετά τον πόλεμο και την απομόνωση της χώρας, οι Σέρβοι ζητούν την συναναστροφή τους με άλλους λαούς και είναι ιδιαίτερα φιλόξενοι με τους επισκέπτες στην χώρα τους. Θα έλεγα μάλιστα ότι η νοοτροπία τους είναι ευρωπαϊκή, κάτι που δικαιολογείται και ιστορικά (η μισή Σερβία υπήρξε υπό Αυστροουγγρική κατοχή, άρα έχει και τις ανάλογες επιρροές και κουλτούρα) Η κατάσταση σήμερα στην Σερβία είναι αρκετά καλή, αν αναλογιστούμε πόσο πρόσφατα η χώρα ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση. Το βιοτικό επίπεδο είναι αρκετά πιο χαμηλό από την Ελλάδα, οι μισθοί πολύ χαμηλοί, τα ενοίκια σε παρόμοιο επίπεδο με αυτά στην Ελλάδα, όμως το γενικό κόστος ζωής χαμηλότερο από την Ελλάδα. Θεωρώ ότι η ψυχολογία των Σέρβων είναι καλύτερη γιατί νιώθουν ότι βρίσκονται σε φάση ανάκαμψης μετά τον πόλεμο, σε αντίθεση με τους Έλληνες που νιώθουν ότι έχασαν την ευημερία τους. Η αλήθεια είναι όμως ότι όταν οι Σέρβοι έρχονται στην Ελλάδα αναρωτώνται πώς είναι δυνατόν να παραπονούνται οι Έλληνες όταν έχουν ακόμα τόσο καλό επίπεδο ζωής. Πρέπει βέβαια να τονίσω ότι τα πάρκα, τις παιδικές χαρές και κάποιες άλλες υποδομές που υπάρχουν στο Βελιγράδι δεν τις βλέπουμε στην Ελλάδα. Στα βαλκάνια όμως και ειδικά στη Σερβία δεν είναι εύκολο να κάνει κάποιος μακροχρόνια σχέδια, καθώς τα δεδομένα αλλάζουν πολύ εύκολα» λέει στο HOT DOC η Βασιλική.Μαζί με τον 38χρονο Πίκε – αρχιτέκτονα πλοίων- δημιούργησαν το Arcabarca το πρώτο πλωτό HOSTEL στο Δούναβη.
Ο Πίκε που γεννήθηκε στη Βοσνία αλλά ζει στο Βελιγράδι αφού υπήρξε για χρόνια πολίτης τους κόσμου μας εξηγεί πως « Όταν έχεις πιάσει πάτο , που στην περίπτωση μας ήταν ο πόλεμος , δεν μπορούμε να δούμε την οικονομική κρίση της Ελλάδας όσο τραγικά την βλέπουν οι Έλληνες. Η Ελλάδα έχει πολλά πλεονκτήματα όπως καλή γεωπολιτική, θέση, τουρισμό ενώ είναι μέλος σε ΕΕ και ΝΑΤΟ κάτι το οποίο της εξασφαλίζει ειρήνη. Όλα αυτά είναι σταθεροποιητικοί παράγονες που δίνουν δυνατότητα ανάπτυξης. Τα χρήματα είναι ο μόνο ένας παράγοντας ζωής και δεν αποτελούν σταθερά. Έχουν πάνω και κάτω. Και όταν είναι κάτω δεν είναι λόγος να σταματήσεις να χαμογελάς. Νομίζω πως οι Έλληνες θα πρέπει να εστιάσουν στις θετικές αξίες και να αντισταθούν στην πολιτική προπαγάνδα και πολιτική βία που απειλούν την ειρήνη. Εύχομαι πως η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα πέσουν στην ίδια παγίδα που έπεσαν θύμα οι Δημοκρατίες της Πρώην Γιουκοσλαβίας , η οποία δεν κατάφερε να μεταμορφωθεί σύμφωνα με τη νέα γεωπολιτική κατάσταση και να διασώσει την ενότητα της ομοσπονδίας τους όταν άρχισε η οικονομική κρίση. Τώρα έχουμε την αίσθηση πως εξελισσόμαστε σε όλους τους τομείς. Στην Ελλάδα νομίζω πως οι άνθρωποι δεν έχουν αυτό το συναίσθημα. Πολιτικά όμως εδώ είμαστε κατεστραμμένοι. Ο πόλεμος είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε μια χώρα» .
Οι Σέρβοι έμαθαν να ζουν με τους σουρεαλιστικούς ήχους των σειρήνων και να προσαρμόζονται στις πιο απίθανες καταστάσεις. Γι’ αυτό και δεν έχουν μεγάλες προσδοκίες. Η ελπίδα για τους σύγχρονους Σέρβους γεννήθηκε το 2000. Τότε ξεκίνησε να επιστρέφει στην πατρίδα η σέρβικη διασπορά. «Μόνο που όπως μας εμπιστεύεται ο Βλάντιμιρ Παρεζάνοβικ, ο οποίος αυτή την περίοδο εργάζεται στην Αυστραλία «οι Σέρβοι δεν ξέρουν τι να κάνουν με τη δημοκρατία τους. Έμαθαν όμως οι Άραβες να ζουν με τα αιώνια πολιτικά συστήματα, το νεποτισμό και τη διαφθορά. Η αλλαγή του συστήματος μέσα σε μια μέρα ήταν αδύνατη. Γι’ αυτό ήθελα να φύγω από τη Σερβία από το 2002. Το έκανα αρκετά αργότερα. Για τους Σέρβους υπάρχουν πολλοί περιορισμοί. Δεν έχουν το δικαίωμα να δουλέψουν στην ΕΕ, χρειάζονταν βίζα μέχρι το 2009 για τη Σένγκεν. Άρχισα να ψάχνω δουλειά λοιπόν εκτός Ευρώπης. Είδαμε τους ίδιους ανθρώπους που είχαν αιματοκυλίσει τη Σερβία να ανεβαίνουν ξανά στην εξουσία με φρέσκιες ιδέες. Μόνο ο Μιλόσεβιτς έλειπε. Διαπιστώνω πως ακόμα και σήμερα τα μίντια αυτολογοκρίνονται καθώς απουσιάζει η πολιτική κριτική »!
Κι ενώ ολοένα περισσότεροι Σέρβοι αναζητούν δουλειά εκτός των συνόρων, η ελληνική κοινότητα στη Σερβία μεγαλώνει. Στο Βελιγράδι βρέθηκε και μια άλλη Ελληνίδα , η αρχιτέκτονας Γιούλη Παπαναστασίου, ακολουθώντας τον Έλληνα σύζυγο της που δέχτηκε μια επαγγελματική πρόταση στη Σερβία εξαιτίας της κρίσης στην Ελλάδα.
«Οι Σέρβοι πιστεύουν, και το λένε κιόλας, ότι έχουν πια μάθει να ζούνε μέσα στην οικονομική και όχι μόνον κρίση εδώ και τόσα χρόνια μετά τον πόλεμο. Συγκρατημένοι, ψύχραιμοι και αισιόδοξοι, οραματίζονται ένα καλύτερο μέλλον. Δεν χάνουν τον ενθουσιασμό τους και την ελπίδα τους. Μας αγαπάνε πολύ γιατί μας θεωρούνε ως βαλκάνιους συγγενείς τους…και είναι γενικά καλοί , ευγενικοί και εξυπηρετικοί με τους ξένους. Η κατάσταση στη Σερβία είναι λίγο διαφορετική από την Ελλάδα. Χαμηλοί μισθοί, πολύ άνθρωποι αναγκάζονται να κάνουν δύο και τρεις δουλειές για να ανταποκριθούν στα έξοδα τους, ενώ αρκετή είναι και η αδήλωτη εργασία. Πολλοί νέοι δουλεύουν εθελοντικά , ενώ δεν είναι λίγοι και αυτοί που αναζητούν εργασία εκτός συνόρων. Αλλά παρά τις οικονομικές δυσκολίες παραμένουν αξιοπρεπείς και αρκούνται στα λίγα. Δεν μένουν σε μεγάλα σπίτια, δεν ξοδεύουν πολλά στις εξόδους τους . Έχουμε όμως εκπαιδευτικό σύστημα με φροντίδα των παιδιών και οικονομική ενίσχυση των οικογενειών από την προσχολική ηλικία, παρακολούθηση των παιδιών από ψυχολόγους και πολλά μουσικά σχολεία στα οποία πηγαίνουν τα παιδιά παράλληλα με το σχολείο τους. Πολιτικά ο κόσμος δεν ξέρει αν θέλει να μπει στην ευρωπαϊκή ένωση, δεν είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένοι από την οργάνωση του κράτους.. έχουν φύγει πια οι παραγωγικές μονάδες από τη χώρα , εργοστάσια- βιομηχανίες, υπάρχουν βέβαια αγροτικές καλλιέργειες, αλλά και εκεί ένα πολυπληθές και δυσλειτουργικό σύστημα κρατικών υπηρεσιών» καταθέτει στο HOT DOC η Γιούλη Παπαναστασίου.
Οι Έλληνες της Σερβίας μας ενημερώνουν πως η Ελληνική κοινότητα είναι αρκετά αναπτυγμένη με τους Έλληνες να εργάζονται κυρίως σε τράπεζες, σε κατασκευαστικές εταιρείες, σε έργα οδοποιίας και σε χώρους εστίασης και να αμείβονται καλύτερα από τους Σέρβους. Δεν είναι λίγες οι εταιρίες στο Βελιγράδι που έχουν αγοραστεί από Έλληνες επιχειρηματίες…
Για τους Σέρβους που φεύγουν, το δημογραφικό πρόβλημα και την οικονομική κρίση μας μιλά και ο 38χρονος Βλάντιμιρ Κσαζέβικ! οποίος ζει στο Νόβισαν, δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας. Εργάζεται σαν φυσικός και κερδίζει 450 ευρώ το μήνα- ποσό που θεωρείται καλό για τη Σερβία.. Αλλά δεν παύει να είναι λίγο για να ζήσει την οικογένεια του« Έχουμε σέρβικους μισθούς και τιμές ευρωπαϊκών προϊόντων. Είμαστε το πιο γερασμένο κράτος της Ευρώπης. Έχουμε μια όμορφη χώρα αλλά πολιτικό πρόβλημα εκτός από οικονομικό. Για μένα το χειρότερο είναι πως νέοι και ικανοί άνθρωποι εγκαταλείπουν τη Σερβία για να ζήσουν και να δουλέψουν στο εξωτερικό» καταθέτει.
Το πανίσχυρο θρησκευτικό πνεύμα των Σέρβων αποδεικνύεται μέσα από τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Σάββα καθώς η ανοικοδόμησή του, στα χνάρια της Αγια-Σοφιάς, στηρίχτηκε κυρίως στη χρηματική συνεισφορά των πιστών. Το Βελιγράδι ζει 24 ώρες το 24ωρο. Κι ας μην έχει χρήματα ο μέσος Σέρβος. Διαθέτει τα απαραίτητα για τη rakijah – ποτό σαν τη δική μας ρακί- σε μια πόλη που παίζει ακούραστα γκάιντα για να ξορκίζει τις λύπες… Ιδίως στη Skadarlija στη “Μονμάρτρη” του Βελιγραδίου όπου αντηχεί η τοπική βαλκανική μουσική από τους καλλιτέχνες δρόμου ενώ κατακλύζεται από τις μυρωδιές των κρεάτων που ψήνονται στη χόβολη.. Οι Σέρβοι έχουν όμως και τη Χαβάη τους. Έτσι αποκαλούν οι ντόπιοι το νησί Ada, που δημιουργήθηκε τεχνητά στης όχθες του ποταμού Σάββα. Αλλά και το Kalemegdan, στην κορυφή του λόφου Šumadija, , στη συμβολή των ποταμών του Δούναβη και του Σάββα- ένα οχυρό που τους ταξιδεύει πίσω στο χρόνο. Την ίδια στιγμή «το νέο Βελιγράδι» που άρχισε να χτίζεται μετά το Β Παγκόσμιο πόλεμο στην απάτητη μέχρι τότε αντίπερα όχθη του Σάββα – είναι συνδεδεμένο με τη σοσιαλιστική περίοδο της χώρας.
Όσο για τα άλλα «σημάδια» των βομβαρδισμών στη μητρόπολη των Βαλκανίων; Εκτός από τα βομβαρδισμένα κτίρια στην Knesa Milosa που στέκουν μετέωρα και ετοιμόρροπα θυμίζοντας τις πληγές της Πόλης που βομβαρδίστηκε πάνω από 100 φορές και τις συγκρούσεις που οδήγησαν στη διαίρεση της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας υπάρχει πάντα και «UNDERGROUND Βελιγράδι» – , εκεί που κατέφευγαν οι κάτοικοι για να σωθούν από τις βόμβες. Εκεί στα έγκατα της σέρβικης πρωτεύουσας, οι επισκέπτες – που πλέον καταφτάνουν απ’ όλες τις γωνιές του κόσμου- μπορούν να περιπλανηθούν στο δαιδαλώδες υπόγειο δίκτυο διαφυγής. Και η κατάδυση στα έγκατα της σέρβικης πρωτεύουσας καταλήγει σε κελάρι που έχει μετατραπεί σε μπαρ …
Το Βελιγράδι συνεχίζει να είναι σταυροδρόμι ανθρώπων και πολιτισμών. Όπως είχε υπάρξει και στο μακρινό παρελθόν του. Γι’ αυτό και δεν χάνει ποτέ την ατίθαση -και ταυτόχρονα φιλόξενη- ψυχή του. «Ποίηση της ταχύτητας, της εκτόνωσης και του ηλεκτρισμού… με τον βόμβο της μηχανής». Με αυτόν τον τρόπο περιέγραφε ο Κροάτης ποιητής Τιν Ούγιεβιτς το φουτουριστικό Βελιγράδι του 1920. Σήμερα, σχεδόν έναν αιώνα αργότερα και με περίπου 2 εκατομμύρια μόνιμους κατοίκους, η σερβική πρωτεύουσα αποδεικνύει πως δεν έχει αλλάξει «ταυτότητα». Γι’ αυτό και πρόσφατα απέρριψε την πολιτική μίσους στους πρόσφυγες επιδεικνύοντας το σέρβικο πρόσωπο αλληλεγγύης και φιλοξενίας…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου