Srpsko – Grčko prijateljstvo ( Ellinoserviki Filia) kroz vekove – I deo

Šta je to što nas spaja? Mnogi su se to upitali kroz vekove koji minuše. Dve sasvim različite nacije, drugačijeg porekla i različitog nasledstva koje ostaviše potomcima. Drugačijeg jezika i običaja koji nastadoše u različitim epohama. Ipak, jedno nam beše zajedničko dugi niz godina. Naša Pravoslavna vera koju primismo zajedno sa velikim crkvenim raskolom 1054. godine. Ona je bila pokretačka snaga koja je dovela do nečega što mi danas negujemo i istim se dičimo. To je čuveno Srpsko – Grčko prijateljstvo. Neki će reći i bratstvo jer, činjenica je, da su se vremenom veze između dva naroda toliko učvrstile. Krv se izmešala jer se mnogi „mešoviti“ brakovi sklapaju skoro pa svakodnevno. Ovo je priča o nama, priča o velikim i malim ljudima koji su nam omogućili da ih se danas, sa ponosom i setom, prisećamo. Ovo je priča o Srbima, o Grcima…naša zajednička priča.

Srbi i Grci kroz istoriju

Smatra se da Srbi potiču od plemena „Sklaveni“ koje je bilo nastanjeno na delu opustošene teritorije koja je pripadala Istočnom rimskom carstvu, odnosno Vizantiji. Prvi takvi podaci vezuju se za 518. godinu n.e. Većina Južnih Slovena bila je neprijateljski nastrojena prema Caru, ali jedan dio je, u savezu sa vizantisjskim carem Flaviousom Irakliousom, učestvovao u borbama protiv Avara. Slovenska plemena prvi put se ujedinjuju pod vlašću prvog srpskog vladara Vlastimira. Razvoj novonastale države bio je neraskidivo povezan sa Vizantijom, a Srbi primaju hrišćanstvo za vreme vladavine vizantijskog cara Vasileosa I, poznatijeg kao „Makedonac“. Prve srpske države nastale su kao rimske provincije. Prva je bila sa sedištem u Rasu, a nakon toga sedište srpske države seli se u Sirmijum (današnja Sremska Mitrovica). Srpske teritorije bile su pod vizantijskom vlašću od VII – XII veka. Početkom XII veka, tačnije, 1166. godine, veliki srpski župan Stefan Nemanja svrgao je sa vlasti svog brata Tihomira i proterao ga iz zemlje. Nedugo zatim biva poražen od strane vizantijskog cara Manuela I Kommnenosa. Ipak, njih dvojica postaju prijatelji i loza Stefana Nemanje postaje zvanično priznata kao vladarska loza svih srpskih teritorija. Nakon smrti Manuela I Kommnenosa, Nemanja odbija da prizna vizantijsku vlast smatrajući da zaslužuje da se i sam naziva carem. Uz pomoć Mađara pobeđuje vizantijsku vojsku da bi nedugo zatim opet bio primoran na povlačenje. Naposletku, potpisano je primirje. Stefan Nemanjić oženio je vizantijsku princezu Eudokiju i dobio titulu Sevastokratora. Ovakva titula dodeljivana je isključivo članovima vizantijske dinastije. Ostalo je upamćeno i da su poslednja dva vizantisjska cara imala srpsko poreklo preko majke Jelene Dejanović – Dragaš, kćerke Konstantina Dragaša, vladara jedne od pokrajina nastale nakon raspada srpskog carstva. Usledila je propast Vizantije i teriitorije današnje Srbije i Grčke postale su dio velikog Otomanskog carstva.

Borba za oslobođenje ponovo je spojila dva naroda. Poznati grčki pesnik Rigas Feraios je još u 18. veku pričao o ujedinjenju svih balkanskih naroda u borbi za slobodu i formiranju „Balkanske federacije“. Vest o Prvom srpskom ustanku dočekana je sa radošću u Grčkoj, gde se sa istim žarom, pričalo o Grčkom oslobodilačkom ratu. Da su veze između dva naroda bile toliko jake svedoči i izjava francuskog konzula 1806. godine u Solunu o tome kako su „ Turci bili jako besni na Grke zbog njihovih veza sa Srbima“. Nekolicina Srba bili su članovi „Filiki Eteria“, grčke tajne organizacije koja je bila pokretačka snaga oslobođenja. Vođe otpora u obe zemlje, Giorgakis Olympios i Đorđe Petrović, bili su dobri prijatelji. Ovaj hrabri Grk borio se, rame uz rame, sa Karađorđem u Srbiji i kasnije je čak oženio udovicu hajduk Veljka Petrovića. Neki od znamenitih Srba koji su učestvovali u Grčkoj revoluciji bili su: kapetani Petar Drobnjak, Milenko Stoiljković, Mladen Milovanović i arhimandrit Servos. Svi su oni bili komandanti jedinica sastavljenih od Srba i Grka.

U Balkanskim ratovima Srbija, Crna Gora i Grčka borile su se na istoj strani protiv Osmanlija. Izvojevavši oslobođenje međusobno su podelili teritorije države koja se danas naziva „Bivša jugoslovenska republika Makedonija“. Ipak, intervencijom svetskih sila, veliki dio teritorije koja je trebala pripasti Grčkoj pripao je Bugarskoj. Nepravda je ispravljena nakon što su Grci izvojevali pobedu u bici kod Kilkisa, a Srbi na Bregalnici. Ulaskom Rumunije u rat Bugarska biva primorana na predaju. Tako su Srbi i Grci, boreći se rame uz rame, još jednom pokazali snagu pravog prijateljstva u borbi za pravdu.

Grčki parlament, zajedno sa carom Konstantinom, oštro se protivio ulasku Grčke u Prvi svetski rat. Ipak, 1913. godine, potpisan je sporazum sa Srbijom o vojnom savezu u slučaju napada Bugarske. Iako u skoro prijateljskim odnosima sa Nemačkom, Grčka nikada nije prekinula savez sa Srbijom. Diplomatske veze, čini se, nikada nisu bile čvršće zaslugom premijera Pašića i Venizelosa. Takođe, svima je poznata priča o grčkom dobročinstvu na ostrvu Krf, o „plavoj grobnici“ i zajedničkoj borbi na Solunskom frontu.

U jeku Grčko – Italijanskog rata, 1941, godine, Nemačka je zatržila slobodan prolaz preko Srbije kako bi napala Grčku. Knez Pavle je odbio taj predlog pokušavajući da odgovori Nemce od takve ideje. Srbiji je, zauzvrat, obećan Solun. Ipak, Srbija je naposletku bila primorana da potpiše takav sporazum. Dva dana kasnije, vojska je preuzela vlast na opšte oduševljenje naroda. Takođe, ostao je upamćen Venizelosov odgovor na predlog koji je stigao iz Beča. Naime, par decenija ranije, Grčkoj je predloženo da napadne Srbiju, na šta je Venizelos odgovorio: „Grčka je previše mala zemlja da načini takvo zlodelo“.