Η σβάστικα, στα σανσκριτικά स्वस्तिक, (δεξιόστροφος αγκυλωτός σταυρός 卐) και η "σωβάστικα" (αριστερόστροφος卍) είναι ένα πανάρχαιο σταυροειδές σύμβολο.
Αποτελεί ιερό σύμβολο του Ινδουϊσμού, του Βουδισμού και του Ζαϊνισμού, ενώ συναντάται και σε πολλούς άλλους πολιτισμούς, όπως της Αρχαίας Ελλάδας, των Περσών και των πολιτισμών των ιθαγενών της Βόρειας Αμερικής της προκολομβιανής περιόδου, καθώς και των αρχαίων Νορβηγικών φυλών (Βίκινγκ) οι οποίοι την αριστερόστροφη την αποκαλούσαν "Κεστ" και τη θεωρούσαν ως σύμβολο "παθητικής" προστασίας και ευημερίας.
Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα η σβάστικα συνδέθηκε με το Ναζισμό, εξαιτίας της χρήσης του συμβόλου στη Ναζιστική Γερμανία. Το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεια το σύμβολο να έχει μετατραπεί για πολλούς σε ταμπού, κυρίως στη Δύση. Η αρνητική αυτή νοηματοδότησή του από το Ναζισμό και έπειτα επισκίασε την αρχαιότερη σημασία του συμβόλου, η οποία σχετίζεται μεταξύ άλλων και με το ρου της ζωής.
Έχουν βρεθεί πάρα πολλά δείγματα χρήσης της σβάστικας σε αντικείμενα αρχαίας ελληνο-ρωμαϊκής τέχνης, όπως σε ρούχα, αγκράφες, πανοπλίες, αγγεία, αλλά και σε ακολουθίες Μαιάνδρων. Στους αρχαίους Έλληνες το σύμβολο ήταν πιο γνωστό ως Γαμμάδιον.
Οι αρχαίοι Γερμανικοί λαοί χρησιμοποιούσαν το ίδιο σύμβολο αποκαλώντας το Φύλφοτ, και λεγόταν ότι συμβόλιζε το σφυρί του θεού Θωρ, και ίσως και τον Ηλιακό Τροχό, που είναι με τη σειρά του αρχαίο προ-χριστιανικό σύμβολο που απαντάται σε όλη την Ευρώπη.
Το σύμβολο της σβάστικας απαντάται και στις προ-χριστιανικές Σλαβικές παραδόσεις, ήταν αφιερωμένο στον θεό Σβαρόγ (Ουκρανικά: Сварог) και λεγόταν Κολοβράτ (Σλοβένικα, Κροατικά, Βοσνιακά: kolovrat, Πολωνικά: kołowrót, Ρώσικα, Σερβικά και Ουκρανικά: коловрат). Στην πρώιμη μεσαιωνική Ευρώπη η χρήση της σβάστικας για διακόσμηση ήταν πιο συχνή στις Σλαβικές φυλές. Παρουσιάζεται αρχικά σε Υποδουνάβιες περιοχές (Βλαχία και Μολδαβία), όπου οι Σλάβοι είχαν επαφές με τους Σαρμάτες. Για τους Σλάβους το σύμβολο αντιπροσώπευε τη δύναμη του Ήλιου και της φωτιάς, και αποκαλούνταν "Τροχός του Σβαρόγ", και χρησιμοποιούνταν τόσο για διακόσμηση, όσο και για θρησκευτικές τελετές.
Στους αρχαίους Φίννους είχε παρατηρηθεί το σύμβολο σε τελετουργικά τύμπανα των Σάμι σαμανών πολύ πριν εγκαθιδρυθεί ο Χριστιανισμός. Χρησιμοποιείται ακόμα στη Φινλανδία σαν διακοσμητικό αλλά και σύμβολο της Φινλανδικής Πολεμικής Αεροπορίας, και ονομάζεται Τουρσαανσύνταν ή Μουρσουνσύνταν.
Ένα σχετικό σύμβολο που παρουσιάζεται στην Αρχαία Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη της Εποχής του Ορείχαλκου είναι και το Τρίσκελον.
Αγκυλωτός σταυρός σε αγγείο της γεωμετρικής εποχής. 740 π.Χ., Κρατική αρχαιολογική συλλογή του Μονάχου.
Αναδημιουργημένο έγχρωμο σχέδιο του πλαισίου σε έναν δωρικό ναό, που έχει για διακοσμητικά σχέδια μαιάνδρους και αγκυλωτούς σταυρούς.
Αγκυλωτός σταυρός σε Ρωμαϊκό μωσαϊκό.
Ο αγκυλωτός σταυρός είναι συχνό μοτίβο σχεδίου στην σύγχρονη αρχιτεκτονική και σε έργα τέχνης στην Ινδία καθώς επίσης και στην αρχαία δυτική αρχιτεκτονική, αφού τον συναντάμε συχνά σε μωσαϊκά, ανάγλυφα, και άλλα έργα τέχνης σε όλο τον αρχαίο κόσμο. Η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική και τα σχέδια ιματισμού είναι συχνά διακοσμημένα με το επαναλαμβανόμενο μοτίβο του αγκυλωτού σταυρού συχνά συνδυασμένο και με μαιάνδρους. Τα σχετικά σύμβολα στην κλασσική δυτική αρχιτεκτονική περιλαμβάνουν το σταυρό, το τρίποδο, ή το τρισκελές και την στρογγυλεμένη σβάστικα. Στην κινεζική, κορεατική, και ιαπωνική τέχνη, ο αγκυλωτός σταυρός βρίσκεται συχνά ως τμήμα ενός σχεδίου επανάληψης. Ένα κοινό σχέδιο, αποκαλούμενο sayagata στα ιαπωνικά, περιλαμβάνει αριστερά και δεξιά αγκυλωτούς σταυρούς που είναι συνδεδεμένοι από γραμμές.[4] Το σύμβολο αγκυλωτών σταυρών βρέθηκε σε πολλά από τα ερείπια της αρχαίας Τροίας και σε μερικά από τα μωσαϊκά στην Πομπηία. Στην αρχαία Ελληνική τέχνη και την αρχιτεκτονική, καθώς και στην Ρομανική και Γοτθική τέχνη της δύσης, οι απομονωμένοι αγκυλωτοί σταυροί είναι σχετικά σπάνιοι, και ο αγκυλωτός σταυρός βρίσκεται συχνότερα ως επαναλαμβανόμενο στοιχείο σε μωσαϊκά και σε πεζούλια. Ο αγκυλωτός σταυρός αντιπροσώπευσε συχνά τη διαρκή κίνηση, που απεικονίζει το σχέδιο ενός περιστρεφόμενου ανεμόμυλου ή νερόμυλου. Ένας μαίανδρος με συνδεδεμένους αγκυλωτούς σταυρούς αποτελεί τη μεγάλη ζώνη που περιβάλλει το Ara Pacis. Ένα σχέδιο από γραναζωτούς αγκυλωτούς σταυρούς είναι ένα από διάφορα μωσαϊκά στο πάτωμα του καθεδρικού ναού της Αμιάν στην Γαλλία.[5]
Μπορντούρες με συνδεδεμένους αγκυλωτούς σταυρούς ήταν ένα συνηθισμένο αρχιτεκτονικό μοτίβο στην αρχαία Ρώμη,[6] και συναντάται ακόμα και σε πιο πρόσφατα κτήρια ως νεοκλασικό στοιχείο. Σύνορα αγκυλωτών σταυρών είναι μια μορφή μαιάνδρου.[7] Αγκυλωτοί σταυροί έχουν βρεθεί επίσης στην αγγειοπλαστική σε αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή του αρχαίου Kush. Αγκυλωτοί σταυροί βρέθηκαν και στην αγγειοπλαστική στους ναούς Gebel Barkal καθώς επίσης και σε ανασκαφές στους λαούς της ομάδας Χ.[8]
Η Laguna Bridge στην Yuma της Αριζόνας που χτίστηκε το 1905 από το αμερικάνικο Reclamation Department είναι διακοσμημένη με αγκυλωτούς σταυρούς.[9][10] Αμερικάνικοι λιθογράφοι του 1900 συνήθιζαν να τυπώνουν στο χαρτί μια κορνίζα από αγκυλωτούς σταυρούς,[11] και δημιούργησαν έντονο θέμα συζήτησης το 1937 όταν εμφανίστηκαν σε δείγματα εκλογικών ψηφοδελτίων στο Passaic του Νιου Τζέρσεϋ. Ο λιθογράφος αποκρίθηκε ότι «έχει χρησιμοποιήσει τα εμβλήματα αγκυλωτών σταυρών για κορνίζα σε ψηφοδέλτια πολύ πριν ο κόσμος μάθει τον Χίτλερ».[12] Ακόμα και διακοσμητικά πήλινα κεραμίδια με αγκυλωτούς σταυρούς έχουν βρεθεί σε πολλά μέρη του κόσμου συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών στις αρχές του 20ού αιώνα
Αποτελεί ιερό σύμβολο του Ινδουϊσμού, του Βουδισμού και του Ζαϊνισμού, ενώ συναντάται και σε πολλούς άλλους πολιτισμούς, όπως της Αρχαίας Ελλάδας, των Περσών και των πολιτισμών των ιθαγενών της Βόρειας Αμερικής της προκολομβιανής περιόδου, καθώς και των αρχαίων Νορβηγικών φυλών (Βίκινγκ) οι οποίοι την αριστερόστροφη την αποκαλούσαν "Κεστ" και τη θεωρούσαν ως σύμβολο "παθητικής" προστασίας και ευημερίας.
Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα η σβάστικα συνδέθηκε με το Ναζισμό, εξαιτίας της χρήσης του συμβόλου στη Ναζιστική Γερμανία. Το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεια το σύμβολο να έχει μετατραπεί για πολλούς σε ταμπού, κυρίως στη Δύση. Η αρνητική αυτή νοηματοδότησή του από το Ναζισμό και έπειτα επισκίασε την αρχαιότερη σημασία του συμβόλου, η οποία σχετίζεται μεταξύ άλλων και με το ρου της ζωής.
Έχουν βρεθεί πάρα πολλά δείγματα χρήσης της σβάστικας σε αντικείμενα αρχαίας ελληνο-ρωμαϊκής τέχνης, όπως σε ρούχα, αγκράφες, πανοπλίες, αγγεία, αλλά και σε ακολουθίες Μαιάνδρων. Στους αρχαίους Έλληνες το σύμβολο ήταν πιο γνωστό ως Γαμμάδιον.
Οι αρχαίοι Γερμανικοί λαοί χρησιμοποιούσαν το ίδιο σύμβολο αποκαλώντας το Φύλφοτ, και λεγόταν ότι συμβόλιζε το σφυρί του θεού Θωρ, και ίσως και τον Ηλιακό Τροχό, που είναι με τη σειρά του αρχαίο προ-χριστιανικό σύμβολο που απαντάται σε όλη την Ευρώπη.
Το σύμβολο της σβάστικας απαντάται και στις προ-χριστιανικές Σλαβικές παραδόσεις, ήταν αφιερωμένο στον θεό Σβαρόγ (Ουκρανικά: Сварог) και λεγόταν Κολοβράτ (Σλοβένικα, Κροατικά, Βοσνιακά: kolovrat, Πολωνικά: kołowrót, Ρώσικα, Σερβικά και Ουκρανικά: коловрат). Στην πρώιμη μεσαιωνική Ευρώπη η χρήση της σβάστικας για διακόσμηση ήταν πιο συχνή στις Σλαβικές φυλές. Παρουσιάζεται αρχικά σε Υποδουνάβιες περιοχές (Βλαχία και Μολδαβία), όπου οι Σλάβοι είχαν επαφές με τους Σαρμάτες. Για τους Σλάβους το σύμβολο αντιπροσώπευε τη δύναμη του Ήλιου και της φωτιάς, και αποκαλούνταν "Τροχός του Σβαρόγ", και χρησιμοποιούνταν τόσο για διακόσμηση, όσο και για θρησκευτικές τελετές.
Στους αρχαίους Φίννους είχε παρατηρηθεί το σύμβολο σε τελετουργικά τύμπανα των Σάμι σαμανών πολύ πριν εγκαθιδρυθεί ο Χριστιανισμός. Χρησιμοποιείται ακόμα στη Φινλανδία σαν διακοσμητικό αλλά και σύμβολο της Φινλανδικής Πολεμικής Αεροπορίας, και ονομάζεται Τουρσαανσύνταν ή Μουρσουνσύνταν.
Ένα σχετικό σύμβολο που παρουσιάζεται στην Αρχαία Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη της Εποχής του Ορείχαλκου είναι και το Τρίσκελον.
Στην τέχνη και στην αρχιτεκτονική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μπορντούρες με συνδεδεμένους αγκυλωτούς σταυρούς ήταν ένα συνηθισμένο αρχιτεκτονικό μοτίβο στην αρχαία Ρώμη,[6] και συναντάται ακόμα και σε πιο πρόσφατα κτήρια ως νεοκλασικό στοιχείο. Σύνορα αγκυλωτών σταυρών είναι μια μορφή μαιάνδρου.[7] Αγκυλωτοί σταυροί έχουν βρεθεί επίσης στην αγγειοπλαστική σε αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή του αρχαίου Kush. Αγκυλωτοί σταυροί βρέθηκαν και στην αγγειοπλαστική στους ναούς Gebel Barkal καθώς επίσης και σε ανασκαφές στους λαούς της ομάδας Χ.[8]
Η Laguna Bridge στην Yuma της Αριζόνας που χτίστηκε το 1905 από το αμερικάνικο Reclamation Department είναι διακοσμημένη με αγκυλωτούς σταυρούς.[9][10] Αμερικάνικοι λιθογράφοι του 1900 συνήθιζαν να τυπώνουν στο χαρτί μια κορνίζα από αγκυλωτούς σταυρούς,[11] και δημιούργησαν έντονο θέμα συζήτησης το 1937 όταν εμφανίστηκαν σε δείγματα εκλογικών ψηφοδελτίων στο Passaic του Νιου Τζέρσεϋ. Ο λιθογράφος αποκρίθηκε ότι «έχει χρησιμοποιήσει τα εμβλήματα αγκυλωτών σταυρών για κορνίζα σε ψηφοδέλτια πολύ πριν ο κόσμος μάθει τον Χίτλερ».[12] Ακόμα και διακοσμητικά πήλινα κεραμίδια με αγκυλωτούς σταυρούς έχουν βρεθεί σε πολλά μέρη του κόσμου συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών στις αρχές του 20ού αιώνα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου