Η σερβική γλώσσα (Српски језик) ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια γλωσσών και κατατάσσεται στη δυτική ομάδα των νότιων σλαβικών γλωσσών μαζί με την κροατική, σλοβενική, βουλγαρική και τη σλαβομακεδονική (σκοπιανή), ενώ όλες αυτές οι γλώσσες υπάγονται στην μεγάλη ομάδα των σλαβικών γλωσσών (ρωσική, λευκορωσική, ουκρανική, πολωνική, τσεχική, σλοβακική και λούζιτσκο-σερβική). Ανήκει επίσης στο βαλκανικό ιστό γλωσσών.
Η σερβική γλώσσα ομιλείται σε διαλέκτους, οι οποίες διαφοροποιούνται από τον τύπο της αντωνυμίας што (στο) και είναι οι: στόκαβσκι, κάικαβσκι και τσάκαβσκι. Γλωσσικό υπόβαθρο της σερβικής γλώσσας θεωρείται η διάλεκτος στόκαβσκι.
Η κοινή σερβική γλώσσα, όπως και πολλές άλλες βαλκανικές, δημιουργήθηκε με βάση τη δημοτική γλώσσα του 19ο αιώνα.
Η σερβική γλώσσα είναι μια από τις πρότυπες εκδοχές του κεντρικού-νοτίου σλαβικού διασυστήματος, αποκαλούμενη μέχρι πρότινος (αλλά και από πολλούς υπέρμαχους και σήμερα) σερβοκροατική γλώσσα. Τα σερβικά ομιλούν 8,5 εκατομμύρια χρήστες στη Σερβία, περίπου 1,5 εκατομμύρια Σερβοβόσνιοι σε διάφορα σημεία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης καθώς και οι σερβικές μειονότητες στην Κροατία, στην πΓΔΜ, στη Σλοβενία, στο Μαυροβούνιο, στο Κόσσοβο, στην Ουγγαρία και στη Ρουμανία. Χρήστες της σερβικής γλώσσας ζούνε και σε άλλα μέρη της Ευρώπης, στη Βόρεια και Νότια Αμερική, όπως επίσης και στην Αυστραλία.
Τα σερβοκροατικά αποτελούσαν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990 την κοινή ομιλούμενη και επίσημη γλώσσα 15 εκατομμυρίων χρηστών, Σέρβων, Μαυροβούνιων και Κροατών, στην Πρώην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας πριν τη διάσπασή της, όπου διέμεναν στις τότε ομόσπονδες Δημοκρατίες της Σερβίας, του Μαυροβούνιου, της Κροατίας και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Αποτελούσαν τη βασική γλώσσα επικοινωνίας τόσο κατά την πρώτη περίοδο του ομόσπονδου γιουγκοσλαβικού κράτος (1918- 1941) όσο και κατά τη δεύτερη (1945-1991). Σήμερα η σερβική γλώσσα είναι η επίσημη γλώσσα της Σερβικής Δημοκρατίας.
Η ορθογραφική αρχή της σερβικής γλώσσας είναι οι λέξεις γράφονται όπως προφέρονται και κάθε γράμμα αντιπροσωπεύει έναν φθόγγο, δηλαδή εφαρμόζεται η φωνητική αρχή στη γραφή και ανάγνωση της γλώσσας, όπως την πρέσβευε ο Βουκ Στεφάνοβιτς Κάρατζιτς (Vuk Stefanović Karadžić) όταν αναμόρφωσε και υιοθέτησε την κυριλλική γραφή της σερβικής τον 19ο αιώνα. “Γράψε όπως μιλάς και διάβασε όπως είναι γραμμένο“.
Το σερβικό αλφάβητο
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της σερβικής γλώσσας είναι η παρουσία δύο αλφαβήτων: του κυριλλικού και του λατινικού. Τα δύο αλφάβητα είναι σχεδόν ισοδύναμα. Αυτό οφείλεται σε ιστορικούς παράγοντες, καθώς μέρος του πληθυσμού που μιλούσε τη γλώσσα ήταν υπό τη δυτική επιρροή της Αυστρο-Ουγγαρίας και το υπόλοιπο υπό την ανατολική επιρροή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, όλοι οι χρήστες της σερβικής γλώσσας με μέτριο γλωσσικό αισθητήριο είναι εξοικειωμένοι και με τα δύο αλφάβητα. Πάντως, τείνει να επικρατήσει το λατινικό αλφάβητο λόγω και των τεχνικών ευκολιών και των νέων τεχνολογικών πληροφοριακών συστημάτων.
Η σερβική γλώσσα έχει πολλές γραμματικές και συντακτικές ομοιότητες με την κροατική και με την αποκαλούμενη βοσνιακή γλώσσα (Bošnjački jezik), τόσο από μορφολογικής άποψης όσο και στη βάση του λεξιλογίου. Οι ομοιότητες είναι τέτοιες που επιτρέπουν στους χρήστες των γλωσσών αυτών να επικοινωνούν ανεμπόδιστα.
Βασικές μορφολογικές και γραμματικές πληροφορίες της σερβικής γλώσσας
Έχει τρία γένη: αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο, δύο αριθμούς, ενικό και πληθυντικό. Έχει πλούσιο πτωτικό σύστημα με επτά πτώσεις. Η σερβική έχει άκλιτο ρηματικό τύπο υποτακτικής όπως και το αλβανική.
Ο τονισμός της σερβικής γλώσσας είναι ελεύθερος με έναν μόνον περιορισμό: ποτέ δεν τονίζεται η λήγουσα των πολυσύλλαβων λέξεων.
Τα ρήματα έχουν δυο φωνές ενεργητική και παθητική (που σχηματίζεται με αυτοπαθή αντωνυμία), ως προς τη χρήση υποκειμένου και αντικειμένου είναι μεταβατικά και αμετάβατα, έχουν οριστική, προστακτική και υποτακτική έγκλιση, τους ρηματικούς χρόνους του ενεστώτα, παρακείμενου, αορίστου, παρατατικού, υπερσυντέλικου, και δυο τύπους μελλοντικών χρόνων.
Η σύνταξη της πρότασης της σερβικής γλώσσας, καίτοι ελεύθερη, τηρεί το πρότυπο σχήμα (υποκείμενο – ρήμα – αντικείμενο), με το έμμεσο αντικείμενο να προηγείται του άμεσου.
Το λεξιλόγιο της σερβικής γλώσσας προέρχεται, σε μεγάλο βαθμό, από την παλαιά εκκλησιαστική σλαβική γλώσσα ενώ υπάρχουν και αρκετά ρωσικά δάνεια και κοινές λέξεις σλαβικού υποστρώματος. Ωστόσο υπάρχουν γλωσσικά δάνεια με πολλούς γερμανικούς και αγγλικούς όρους αλλά και γαλλικές λέξεις.
Από ιστορικής σκοπιάς αξίζει να κάνουμε ιδιαίτερη μνεία στο σημαντικό χειρόγραφο του Ευαγγελίου του Μίροσλαβ, το οποίο χρονολογείται από τον 12o αιώνα. Τα κείμενα αυτά εντάσσονται στην ομάδα των στοκαβικών διαλέκτων.
Το 1813,ο Vuk Stefanovič Karadžić, με την προτροπή του Jernej Kopitar κωδικοποιεί την γραπτή, κοινή σερβική, ενώ το 1814 εκπονεί την “γραμματική” του “Pismenica” ενώ το 1818 το λεξικό “Srpski reječnik” βασιζόμενος στην στοκαβική διάλεκτο. Το 1850 σέρβοι και κροάτες διανοούμενοι υπογράφουν τη “Συμφωνία της Βιέννης”, με την οποία αποδέχονται μία κοινή γλώσσα κατά το πρότυπο που είχε οραματιστεί ο Vuk Stefanović-Karadžić.
Η σερβική γλώσσα ομιλείται σε διαλέκτους, οι οποίες διαφοροποιούνται από τον τύπο της αντωνυμίας што (στο) και είναι οι: στόκαβσκι, κάικαβσκι και τσάκαβσκι. Γλωσσικό υπόβαθρο της σερβικής γλώσσας θεωρείται η διάλεκτος στόκαβσκι.
Η κοινή σερβική γλώσσα, όπως και πολλές άλλες βαλκανικές, δημιουργήθηκε με βάση τη δημοτική γλώσσα του 19ο αιώνα.
Η σερβική γλώσσα είναι μια από τις πρότυπες εκδοχές του κεντρικού-νοτίου σλαβικού διασυστήματος, αποκαλούμενη μέχρι πρότινος (αλλά και από πολλούς υπέρμαχους και σήμερα) σερβοκροατική γλώσσα. Τα σερβικά ομιλούν 8,5 εκατομμύρια χρήστες στη Σερβία, περίπου 1,5 εκατομμύρια Σερβοβόσνιοι σε διάφορα σημεία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης καθώς και οι σερβικές μειονότητες στην Κροατία, στην πΓΔΜ, στη Σλοβενία, στο Μαυροβούνιο, στο Κόσσοβο, στην Ουγγαρία και στη Ρουμανία. Χρήστες της σερβικής γλώσσας ζούνε και σε άλλα μέρη της Ευρώπης, στη Βόρεια και Νότια Αμερική, όπως επίσης και στην Αυστραλία.
Τα σερβοκροατικά αποτελούσαν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990 την κοινή ομιλούμενη και επίσημη γλώσσα 15 εκατομμυρίων χρηστών, Σέρβων, Μαυροβούνιων και Κροατών, στην Πρώην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας πριν τη διάσπασή της, όπου διέμεναν στις τότε ομόσπονδες Δημοκρατίες της Σερβίας, του Μαυροβούνιου, της Κροατίας και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Αποτελούσαν τη βασική γλώσσα επικοινωνίας τόσο κατά την πρώτη περίοδο του ομόσπονδου γιουγκοσλαβικού κράτος (1918- 1941) όσο και κατά τη δεύτερη (1945-1991). Σήμερα η σερβική γλώσσα είναι η επίσημη γλώσσα της Σερβικής Δημοκρατίας.
Η ορθογραφική αρχή της σερβικής γλώσσας είναι οι λέξεις γράφονται όπως προφέρονται και κάθε γράμμα αντιπροσωπεύει έναν φθόγγο, δηλαδή εφαρμόζεται η φωνητική αρχή στη γραφή και ανάγνωση της γλώσσας, όπως την πρέσβευε ο Βουκ Στεφάνοβιτς Κάρατζιτς (Vuk Stefanović Karadžić) όταν αναμόρφωσε και υιοθέτησε την κυριλλική γραφή της σερβικής τον 19ο αιώνα. “Γράψε όπως μιλάς και διάβασε όπως είναι γραμμένο“.
Το σερβικό αλφάβητο
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της σερβικής γλώσσας είναι η παρουσία δύο αλφαβήτων: του κυριλλικού και του λατινικού. Τα δύο αλφάβητα είναι σχεδόν ισοδύναμα. Αυτό οφείλεται σε ιστορικούς παράγοντες, καθώς μέρος του πληθυσμού που μιλούσε τη γλώσσα ήταν υπό τη δυτική επιρροή της Αυστρο-Ουγγαρίας και το υπόλοιπο υπό την ανατολική επιρροή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, όλοι οι χρήστες της σερβικής γλώσσας με μέτριο γλωσσικό αισθητήριο είναι εξοικειωμένοι και με τα δύο αλφάβητα. Πάντως, τείνει να επικρατήσει το λατινικό αλφάβητο λόγω και των τεχνικών ευκολιών και των νέων τεχνολογικών πληροφοριακών συστημάτων.
Η σερβική γλώσσα έχει πολλές γραμματικές και συντακτικές ομοιότητες με την κροατική και με την αποκαλούμενη βοσνιακή γλώσσα (Bošnjački jezik), τόσο από μορφολογικής άποψης όσο και στη βάση του λεξιλογίου. Οι ομοιότητες είναι τέτοιες που επιτρέπουν στους χρήστες των γλωσσών αυτών να επικοινωνούν ανεμπόδιστα.
Βασικές μορφολογικές και γραμματικές πληροφορίες της σερβικής γλώσσας
Έχει τρία γένη: αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο, δύο αριθμούς, ενικό και πληθυντικό. Έχει πλούσιο πτωτικό σύστημα με επτά πτώσεις. Η σερβική έχει άκλιτο ρηματικό τύπο υποτακτικής όπως και το αλβανική.
Ο τονισμός της σερβικής γλώσσας είναι ελεύθερος με έναν μόνον περιορισμό: ποτέ δεν τονίζεται η λήγουσα των πολυσύλλαβων λέξεων.
Τα ρήματα έχουν δυο φωνές ενεργητική και παθητική (που σχηματίζεται με αυτοπαθή αντωνυμία), ως προς τη χρήση υποκειμένου και αντικειμένου είναι μεταβατικά και αμετάβατα, έχουν οριστική, προστακτική και υποτακτική έγκλιση, τους ρηματικούς χρόνους του ενεστώτα, παρακείμενου, αορίστου, παρατατικού, υπερσυντέλικου, και δυο τύπους μελλοντικών χρόνων.
Η σύνταξη της πρότασης της σερβικής γλώσσας, καίτοι ελεύθερη, τηρεί το πρότυπο σχήμα (υποκείμενο – ρήμα – αντικείμενο), με το έμμεσο αντικείμενο να προηγείται του άμεσου.
Το λεξιλόγιο της σερβικής γλώσσας προέρχεται, σε μεγάλο βαθμό, από την παλαιά εκκλησιαστική σλαβική γλώσσα ενώ υπάρχουν και αρκετά ρωσικά δάνεια και κοινές λέξεις σλαβικού υποστρώματος. Ωστόσο υπάρχουν γλωσσικά δάνεια με πολλούς γερμανικούς και αγγλικούς όρους αλλά και γαλλικές λέξεις.
Από ιστορικής σκοπιάς αξίζει να κάνουμε ιδιαίτερη μνεία στο σημαντικό χειρόγραφο του Ευαγγελίου του Μίροσλαβ, το οποίο χρονολογείται από τον 12o αιώνα. Τα κείμενα αυτά εντάσσονται στην ομάδα των στοκαβικών διαλέκτων.
Το 1813,ο Vuk Stefanovič Karadžić, με την προτροπή του Jernej Kopitar κωδικοποιεί την γραπτή, κοινή σερβική, ενώ το 1814 εκπονεί την “γραμματική” του “Pismenica” ενώ το 1818 το λεξικό “Srpski reječnik” βασιζόμενος στην στοκαβική διάλεκτο. Το 1850 σέρβοι και κροάτες διανοούμενοι υπογράφουν τη “Συμφωνία της Βιέννης”, με την οποία αποδέχονται μία κοινή γλώσσα κατά το πρότυπο που είχε οραματιστεί ο Vuk Stefanović-Karadžić.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου