Έχουμε την ατυχία να ανήκουμε σε ένα κράτος που πιάνεται συνεχώς απροετοίμαστο, με πολίτες που δεν θα ξέρουν τι να κάνουν σε περίπτωση που ηχήσουν οι σειρήνες… δεν θα ξέρουν πως να προστατευθούν και απλά θα τρέχουν δεξιά και αριστερά χωρίς προορισμό… ένα "Μάτι” δηλαδή τεραστίων διαστάσεων που θα κοστίσει χιλιάδες άδικους και αχρείαστους θανάτους Ελλήνων πολιτών.
Δράττομαι της ευκαιρίας, με αφορμή τις φρικτές εικόνες που βλέπουμε στην Ουκρανία, να αναρωτηθώ πού ακριβώς βρίσκονται τα καταφύγια στην Αθήνα, πότε αυτά κατασκευάστηκαν και αν είναι έτοιμα να δεχθούν πολίτες αν χρειαστεί, αν και η Αθήνα διαθέτει ένα πολύ οργανωμένο σύστημα αεράμυνας για τους άμαχους πολίτες. Διότι το να υπάρχει ένα καταφύγιο δεν σημαίνει απολύτως τίποτα, αν δεν είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμο με κοιτώνες, αποθέματα νερού και τροφίμων, σύστημα αερισμού και εξαερισμού σε άριστη κατάσταση και ιατρικό εξοπλισμό σε οργανωμένο ιατρείο εντός του καταφυγίου… οι δε γιατροί και νοσηλευτές που θα το στελεχώσουν, πρέπει ήδη να γνωρίζουν που πρέπει να παρουσιαστούν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Αφετηρία ίσως για την κατασκευή νέων καταφυγίων στην ελληνική πρωτεύουσα και όχι μόνον καθώς και λειτουργικότητα των υφιστάμενων παλαιών πρέπει να αποτελέσει η περίοδος που διανύουμε, όπου τα μαχητικά αεροπλάνα, τα μη επανδρωμένα και οι πύραυλοι που εκτοξεύονται από μεγάλες αποστάσεις κυριαρχούν πλέον στις πολεμικές συγκρούσεις, πολλαπλασιάζοντας τη θανάσιμη απειλή για τους άμαχους.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η απειλή βομβαρδισμών πλέον, κυρίως από ψηλά καθιστούν ακόμη μεγαλύτερες τις ανάγκες για την προστασία του πληθυσμού, γεγονός που σημαίνει ότι εκτός από τη βελτιστοποίηση και την αύξηση της "ενεργητικής” αεράμυνας (αντιαεροπορικά, UAV’s, μαχητικά αεροπλάνα κλπ.), εξ’ ίσου αναγκαία είναι και η "παθητική” αεράμυνα στα μέρη που βρίσκονται κοντά στο πρώτο κύμα μιας πιθανής επίθεσης, αλλά και σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα… Φαίνεται όμως πως το δεύτερο κάποιοι είτε το υποτιμούν, είτε αρνούνται να το λάβουν υπόψη. Το γιατί ειλικρινά δεν το γνωρίζω.
Για να δούμε λοιπόν, τι ακριβώς είναι το δεύτερο, δηλαδή η παθητική αεράμυνα και τι περιλαμβάνει, αν και αρκετά έχουν ήδη αναφερθεί…
Ένα άρτια οργανωμένο σύστημα Πολιτικής Προστασίας, προβλέπει κατ’ αρχάς… εκπαίδευση των πολιτών στις έκτακτες καταστάσεις και συνθήκες ενός πολέμου, αλλά και την ύπαρξη όσο το δυνατόν περισσότερων αντιαεροπορικών καταφυγίων, Κανονικά κάθε κατασκευαστής θα έπρεπε να είναι αναγκασμένος με νόμο, ώστε κάθε νέα πολυκατοικία άνω π.χ. των 3 ορόφων να διαθέτει υπόγειο χώρο που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως καταφύγιο, που μάλιστα θα έχει κατασκευαστεί με αυστηρές στατικές προδιαγραφές και θα διαθέτει χώρους, ώστε να μπορεί να φιλοξενήσει τουλάχιστον τους ενοίκους της πολυκατοικίας.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα σχέδια ανέγερσης των πολυκατοικιών θα πρέπει να περνούν πρώτα από έγκριση των υπευθύνων για την αεράμυνα του Υπουργείου Αμύνης και μάλιστα ως προϋπόθεση για την έγκριση της οικοδομικής αδείας που απαιτείται για την έναρξη των εργασιών και βεβαίως και της Πολεοδομίας, ώστε να εξασφαλιστούν όσο το δυνατόν περισσότεροι χώροι προστασίας στον αστικό ιστό της Αθήνας και των άλλων σημείων της επικράτειας, ειδικά εκείνων που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της εκδήλωσης του πρώτου κύματος της επίθεσης. Οι συγκεκριμένοι χώροι πρέπει να διαθέτουν πολλαπλό σύστημα εξαερισμού με αρκετές διόδους για τον αέρα, καθώς και ισχυρή μεταλλική θωράκιση σε κρίσιμα σημεία του καταφυγίου.
Ειδικά στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, μεταλλικές πλάκες σε κάποια πεζοδρόμια καθώς και κλειστοί χώροι φραγμένοι με μεταλλική πόρτα στα υπόγεια κάποιων πολυκατοικιών, μαρτυρούν την ύπαρξη τέτοιων καταφυγίων, που όμως δεν αρκούν. Η Αθήνα από την εποχή του Μεσοπολέμου μέχρι σήμερα έχει γιγαντωθεί, ενώ ο πληθυσμός της έχει δεκαπλασιαστεί, με το ίδιο να συμβαίνει και στις άλλες μεγαλουπόλεις, με κάτι αντίστοιχο όμως να μην υπάρχει σε επάρκεια ούτε στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου που σε περίπτωση ελληνοτουρκικής σύρραξης θα δεχθούν με σιγουριά τα πρώτα πλήγματα.
Στην Πρωτεύουσα υπάρχουν οργανωμένα καταφύγια που είχαν αναπτυχθεί στο παρελθόν, σε εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα, που διαθέτουν δεξαμενές για πόσιμο νερό, ηλεκτροφωτισμό, χώρους υγιεινής, καθώς και πολλαπλούς κοιτώνες, όμως σε σχεδόν κανένα δεν υπάρχει υποδομή για ιατρείο έκτακτων αναγκών. Αυτά όμως τα καταφύγια, κανένας σχεδόν από τους Αθηναίους δεν γνωρίζει πού βρίσκονται, με το ίδιο να ισχύει και σε άλλες μεγαλουπόλεις ή κωμοπόλεις, ούτε βρίσκονται στην κάλύτερη κατάσταση… δυστυχώς.
Η Αθήνα έχει πληθυσμό περίπου 5 εκατομμύρια, με τα υπάρχοντα καταφύγια, να μπορούν να καλύψουν μετά βίας και στριμωγμένα περίπου 50-60.000 ανθρώπους! Οι υπόλοιποι πού θα πάνε; Η μόνη δυνατότητα που υπάρχει… και μιλάμε μόνο για την Αθήνα είναι στα υπόγεια του Μετρό ή στις δαιδαλώδεις σήραγγες που υπάρχουν κάτω από την Αθήνα… μόνο που δεν είναι καταφύγια και βρίθουν από κατσαρίδες και όλων των ειδών τα τρωκτικά, ενώ δεν υπάρχει ούτε καν σύστημα εξαερισμού.
Υπάρχουν μεν καταφύγια στην Αθήνα, από την εποχή του Μεσοπολέμου, της Γερμανικής Κατοχής ή του Ψυχρού Πολέμου και κάποια άλλα -πολύ λίγα όμως νεότερα, αν και όχι σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση -το αντίθετο μάλιστα, αλλά είναι ελάχιστα σε σχέση με τον πληθυσμό που κατοικεί στην πρωτεύουσα! Θα πει κανείς: "…μα υπάρχουν τα υπόγεια του Μετρό και οι σήραγγες στην Αττική Οδό. Το ερώτημα όμως που εύλογα τίθεται είναι πόσοι θα προλάβουν να μπουν σε αυτά αν μια επίθεση ξεκινούσε ξαφνικά; Μόνο μέσω ραντεβού με τον εχθρό, όπου η ακριβής ώρα της επίθεσης θα είναι… προσυνεννοημένη… θα προλάβαιναν, πράγμα αδύνατον, ίσως και αστείο… για πολλά πολλά γέλια!
Ας αναφέρουμε λοιπόν κάποια από τα υπάρχοντα καταφύγια των Αθηνών!
* Γνωρίζω πως κάτω από τον Υμηττό υπάρχουν υπόγειες περιοχές που ανήκουν στο Υπουργείο Άμυνας, αλλά δεν γνωρίζω, κατά πόσον αυτές μπορεί να είναι προσβάσιμες σε πολίτες.
* Το πιο γνωστό καταφύγιο της Αθήνας είναι αυτό του Λυκαβηττού με 3 ή τέσσερις εισόδους. Η πιο γνωστή σε κάποιους λίγους είναι εκείνη δίπλα στο εκκλησάκι των Αγίων Ισιδώρων που είναι περίπου 80-85 ετών! Διετέλεσε ένα από τα κύρια καταφύγια των Αθηναίων κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών της πρωτεύουσας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ανήκει στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, αλλά παρ’ όλο που θεωρητικά διαθέτει τα πάντα, εν τούτοις είναι εγκαταλειμμένο με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται να είναι πραγματικά τραγική.
* Καταφύγιο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού στα υπόγεια του πολυκαταστήματος Attica. Είναι ένας θωρακισμένος κλωβός από οπλισμένο σκυρόδεμα με τοίχους εντυπωσιακού πάχους και με θωρακισμένες και αεροστεγείς ατσάλινες πόρτες εισόδου.
Είναι ένα μεγάλο καταφύγιο στο κέντρο της Πρωτεύουσας.
* Στο κέντρο της Αθήνας και συγκεκριμένα επί της οδού Κοραή 4 υπάρχουν δύο σχετικά μεγάλα υπόγεια από οπλισμένο σκυρόδεμα, με θωρακισμένες κατά παντός κινδύνου πόρτες, που θεωρείται ένα από τα λίγα μεγάλα καταφύγια της πρωτεύουσας. Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται δεν είναι σίγουρα η καλύτερη, αλλά είναι πολύ πιο διατηρημένο απ’ ό,τι είναι το προηγούμενο.
* Καταφύγιο επί της Καραγιώργη Σερβίας 10 κάτω από το Υπουργείο των Οικονομικών στο Σύνταγμα. Είναι αρκετά μεγάλο και σε καλή κατάσταση… αλλά άδειο από πλευράς αναγκαίου εξοπλισμού. Είναι εμβαδού περίπου 100 τμ. Είναι ένα καταφύγιο δύο επιπέδων.
* Το καταφύγιο της Αρδηττού είναι ένα σχετικά μεγάλο καταφύγιο από οπλισμένο σκυρόδεμα, με χώρους για όλες τις χρήσεις, ικανό να φιλοξενήσει περίπου 1.500 με 1.800 άτομα σε περίπτωση κινδύνου. Κάποτε ονομαζόταν καταφύγιο της βασιλικής οικογένειας και κάποιοι ισχυρίζονται πως έφθανε μέχρι τα υπόγεια των Ανακτόρων.
* Επί της Ζαλοκώστα 7 υπάρχει ένα μεσαίου μεγέθους καταφύγιο στην καλύτερη ίσως κατάσταση από όλα τα υπόλοιπα, χωρητικότητος 100 ατόμων.
* Καταφύγιο στη γωνία Πιπίνου και Επτανήσου για περίπου 100 άτομα. Στο παρελθόν ήταν εξοπλισμένο με τα πάντα, αλλά σήμερα είναι απλά ένας υπόγειος χώρος, με τον οποίο κανένας δεν ασχολήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Διαθέτει θωρακισμένες πόρτες και υποδομές για εξαερισμό.
* Στον Πειραιά το πλέον γνωστό είναι εκείνο της Καστέλλας, που είναι τριών επιπέδων.
* Στην Ανατολική Αθήνα καθώς και στη Νότια υπάρχουν επίσης κάποια δημοτικά καταφύγια.
* Καλό θα ήταν να γίνουν γνωστές και οι θέσεις των εκατοντάδων ιδιωτικών καταφυγίων για την περίπτωση που κριθεί απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν.
Σε κάθε περίπτωση, η Πολιτεία πρέπει να φροντίσει να ενημερώσει τους πολίτες, ώστε να γνωρίζουν πού βρίσκεται τι καθώς και τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση ανάγκης και αυτό πρέπει να γίνει σε όλη την Ελλάδα, ειδικά στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Όπου δεν υπάρχουν καταφύγια να δημιουργηθούν με fast track διαδικασίες και τα υπάρχοντα να φρεσκαριστούν και να εξοπλιστούν με τον αναγκαίο εξοπλισμό.
Το να είσαι προετοιμασμένος για το χειρότερο, συχνά αποδεικνύεται το φάρμακο για το χειρότερο.
Του Θοδωρή Γιάνναρου
